تحلیل محتوی صفحه های مختص زنان در شبکه اجتماعی فیس‌بوک

مریم رحمانی

دیگری: فضای مجازی به سبب دوسویه بودن ارتباط، فرصتی در اختیار زنان قرار داده است تا از خود، مشکلات و دغدغه‌هایشان بنویسند و آن را با دیگران به اشتراک بگذارند. این پژوهش به تحلیل محتوی صفحه‌های مختص زنان «مشورت‌های زنانه» و« مصائب یک مادر معمولی» اختصاص دارد .تاکنون پژوهشی در این مورد انجام‌نشده است. پست‌های این دو صفحه در بازه زمانی تابستان تا آخر دی‌ماه ۹۵ بررسی شد . روش تحقیق تحلیل محتوی کیفی است. بهداشت جنسی و سکسوالیته، بیشترین مطالبی هستند که در صفحه مشورت‌های زنانه مطرح‌شده‌اند. در صفحه مصائب یک مادر معمولی همان‌طور که از اسمش برمی‌آید زنان بیشتر در مورد سلامت جسمی،روانی فرزندانشان و مشکلات مادران نوشته‌اند. این‌که زنان در مورد سکسوالیته می‌نویسند، نشان می‌دهد که چه اندازه به اطلاعات دقیق نیازمند هستند و در صفحه مصائب یک مادر معمولی، شاهد هویت پررنگ مادری هستیم.

در این پژوهش کلیه پست‌ها در صفحه‌های زنانه «مشورت‌ها زنانه» و«مصائب یک مادر معمولی» در بازه زمانی تابستان تا زمستان ۹۵ موردبررسی قرارگرفته است. برای موضوعات مشابه مقوله یکسان تعریف‌شده است مثلاً سوالاتی که در مورد پریود، بیماری‌های زنان، رابطه جنسی، زایمان پرسیده شده‌اند تحت عنوان بهداشت جنسی و سکسوالیته نام‌گذاری شده‌اند. موارد مربوط به زیبایی‌اندام یا صورت، رژیم‌های غذایی یا سؤالات پیکانه‌اشی تحت عنوان صنعت زیبایی قلمداد شده است . موضوعات حول بیماری‌های فرزند، با عنوان بیماری‌های جسمی مقوله‌بندی شده‌اند و مسائلی مربوط به  شب‌ادراری، لجبازی‌های کودکان و پست‌هایی که به روان فرزندان می‌پردازد تحت عنوان مسائل روانی تقسیم‌بندی شده‌اند.

یافته‌های پژوهش

صفحه مشورت‌های زنانه

در صفحه مشورت‌های زنانه، سؤالات گوناگونی وجود دارد که زنان دیگر به آن جواب داده‌اند. این سؤالات و به‌تبع آن شکل‌گیری گفتگو بین زنان شامل راهنمایی برای خرید لپ‌تاپ،لوازم‌خانگی، مشورت در امور پزشکی، بیماری‌های روانی زوج، کمک خواستن در مورد سرمایه‌گذاری، روابط زوجین، رابطه با فامیل همسر،مسائل مربوط به بهداشت جنسی و سکسوالیته، مهاجرت، احساس تنهایی، دغدغه‌های زنان مجرد در جامعه، مشورت برای پیدا کردن مشاور خوب است. اما بیشتر سؤالات و گفتگوها در این صفحه در چند دسته  اصلی خلاصه می‌شود: بهداشت جنسی و سکسوالیته، روابط عروس و مادر شوهر، رابطه زن و شوهر، احساس ملال از زندگی روزمره .

بیشترین مسئله که به‌مراتب زنان در این صفحه در مورد آن باهم گفتگو کرده‌اند. مسائل مربوط به ارتباط جنسی، بهداشت جنسی و جسمی و سکسوالیته است. هرچند که ادمین صفحه از زنان می‌خواهد که در مورد این مسائل صحبت نکنند چراکه ممکن است مردانی که خود را زن جا زده‌اند، نیز در صفحه باشند و بعداً برای زنان پرسنده مشکل ایجاد کنند. اما زنان ازاینجایی‌که فضایی برای مطرح کردن دغدغه‌های خود ندارند بدون توجه به تذکر ادمین ،سؤالات خیلی خصوصی خود را از یکدیگر می‌پرسند و چاره‌جویی می‌کنند. هرکس بر اساس دانش خود به دیگران در این زمینه‌ها مشورت می‌دهد. این مسئله نشان می‌دهد جامعه زنان تا چه اندازه نیازمند داشتن اطلاعات مربوط به بهداشت جنسی و ارتباط جنسی است.گاه سؤالات بسیار پیش‌پاافتاده هستند و گاه تخصصی که مراجعه به متخصص ضروری به نظر می‌رسد اما گویا فرهنگ مراجعه به متخصص در بین این زنان نهادینه نشده است. از سوی دیگر نبود سکسولوژیست در جامعه سبب می‌شود زنان از هم چاره‌جویی کنند.

 به‌عنوان‌مثال زنی پرسیده است:

   سلام من یه سؤال دارم اگه با قوانین گروه تناقض داره لطفاً بهم بگین .با اجازه ادمین عزیز،راستش در طی روز ترشحات من زیاده و من و کلافه کرده کسی این مشکل و دارِ و چه راه‌حلی پیداکرده. اینم به گم هیچ نوع بیماری ندارم،پیشاپیش سپاس

که در جواب او استفاده از انواع ژل‌های بهداشتی بانوان یا استفاده از پد روزانه، داروهای گیاهی، استفاده از سرکه … پیشنهادشده است. برخی نیز در مورد رنگ و بوی ترشحات پرسیده‌اند. تنها یک نفر ضمن ارائه پیشنهاد‌هایی از این زن خواسته به پزشک متخصص مراجعه کند. نکته درخور توجه نسخه‌پیچی زنانی است که هیچ‌گونه تخصصی ندارند اما بسته به تجربه خود نسخه‌ای که برای خودشان جواب داده است را برای زنی که سؤال پرسیده، پیچیده‌اند.

در مورد بهتر شدن رابطه جنسی، بی‌میلی جنسی،سرد شدن زن و شوهر از هم، روش‌های پیشگیری از بارداری،فانتزی‌های جنسی، به تأخیر افتادن پریود، ورم بعد از زایمان و سزارین از مشورت همدیگر سود جسته‌اند. در این تعامل مشخص می‌شود که مشکل همگانی است وزنان به هم راه‌حل ارائه می‌دهند که گاه مثل ورم زایمان به افزایش اطلاعات همدیگر منجر می‌شود.در مورد فانتزی جنسی دو نفر طرح این سؤالات را در چنین محیطی اشتباه دانسته‌اند و خواستار استفاده ازنظر مشاور شده‌اند.

در صفحه مشورت‌های زنانه سوا لاتی مطرح می‌شود که نشان‌دهنده ترس‌های زنان هست و گویی آنان دنبال جایی می‌گردند که بابیان ترس خود(مثلاً در مورد بهداشت جنسی) اندکی تسلا یابند. گاه پاسخ‌دهندگان به ترس آنان دامن زده‌اند. مثلاً زنی که از نامرتب شدن پریود خود اظهار ترس کرده، با پاسخ ممکن است نزدیک یائسگی باشی مواجه شده . و ترسش از بارداری با ترس از یائسگی پیوند خورده است. یا در جواب نوشته‌شده

   سه‌ماهه مشکل‌داری به دکتر مراجعه نکردی؟ چه دل‌گنده‌ای داری

یا زنی که در مورد نگرانی خواهرش از پریود دخترش در ۱۲ سالگی و امکان عقب ماندن از زندگی اوست نوشته و پرسیده دنبال پزشکی هستند که جلوی این روند طبیعی بدن دختر را بگیرد با پاسخ‌هایی مانند

   این چرتو پرتا چیه ، جلوی چه پیشرفتیو میگیره ؟!

   ول‌کنید ترو خدا بچه طفل معصومو ، فقط حواستون باشه تغذیه‌اش خوب باشه ، اگه درد شدید داشت مراعات حالشو بکنید ، کیسه آب گرم و قرص مسکن بهش بدین

مواجه شده تا جایی که در این پست‌ها چند نفر خواستار همدلی و رعایت احترام سؤال شونده، شده‌اند.

   خانمای گل گروه جدیداً اکثر با الفاظ ناخوشاید جواب بقیه دوستان رو میدید . خواهشا با احترام باهم صحبت و رفتار کنید .

در مورد سرطان پستان به نظر می‌رسد زنان اطلاعات بهتری دارند و توصیه‌های آنان با اطلاعات پزشکی که در این زمینه داده می‌شود، نزدیک و شبیه است. این اطلاعات می‌تواند به این دلیل باشد که در رسانه‌های جمعی ازجمله رادیو و تلویزیون در این مورد برنامه‌های زیادی پخش و منتشرشده است.

سؤالات دیگری که در این صفحه فراوان است مربوط به مسائل زیبایی و بدن است. مثلاً زنی پرسیده:

   خانوما این ترک‌های سفیدپوستی که روی سینه وران ها بوجود میان درمانشون چیه؟؟؟خوب میشن؟؟شماهم دارین؟؟شوهراتون مشکل ندارن با این ترکا؟؟؟

این مسئله هم نشان می‌دهد زنان به‌واسطه بدنشان ، تحت قضاوت همسرانشان هستند و این مسئله آن‌قدر برایشان دغدغه ایجاد کرده است که از دیگران در مورد آن می‌پرسند. برخی جواب‌ها به این سؤال درخور توجه است.

   شوهر شما اگر شمارو واقعاً دوست داره چرا باید با یک امر طبیعى مشکل داشته باشه!؟

   یعنی تمام بدن همسر شما صاف وبدون کمترین ایرادیه؟…..اگر واقعاً این خطوط خیلی زیادن بخاطر اعتماد بنفس وزیبایی خودتون تا حد ممکن در رفع اون بکوشید……و اگر در حد طبیعیه که اکثراً دارن …یه آیینه جلوی همسرتون بذارید.

در عوض بیشتر پاسخ‌دهندگان راه‌های درمان را پیشنهاد داده‌اند مثلاً: استفاده از کرم ، لیزر و ماساژ اما کمتر کسی این ترک‌ها را بخشی طبیعی از زایمان یا چاق شدن می‌داند گویا امری غیرطبیعی است که نیاز به درمان دارد.

یا در مورد هاشور زدن ابروها و از بین رفتن رنگ آن ، از بین بردن لک‌های صورت،و مسائلی ازاین‌دست نظرات یکدیگر را جویا شده‌اند.

در این صفحه زنان در مورد آزادی پوشش و ممانعت خانواده از پوشیدن لباس‌هایی که دوست دارند ،نیز پرسیده‌اند.دخالت‌های خانواده همسر، رابطه‌شان با مادر شوهر و همسرانشان از مسائل دیگری است که به‌کرات در این صفحه پرسیده شده است . در برخی موارد جواب‌ها غیرمنطقی است. بیشتر بر اساس آزمون‌وخطایی است که افراد در زندگی خودکرده‌اند که می‌تواند به بدتر شدن روابط فامیلی منجر شود. مثلاً در پستی زنی از بی‌توجهی مادر شوهرش و فرق گذاشتن بین او و جاری‌اش شکایت کرده است.از بین ۵۰ نفری که برای این پست جواب نوشته‌اند، بیشتر پاسخ‌ها قطع رابطه و محکم‌تر کردن رابطه با همسر و بی‌محلی به مادر شوهر را پیشنهاد کرده‌اند . تنها چهار نفر پیشنهاد صحبت کردن با مادر شوهر و فکر کردن به رفتار زن در برابر مادر شوهر را مطرح کرده‌اند. البته این پاسخ‌ها بر اساس شکل رابطه‌ای است که زنان پاسخ‌دهنده با مادر شوهرانشان داشته‌اند. بسیاری همین مشکل را داشته‌اند و با قطع رابطه صورت‌مسئله را پاک‌کرده‌اند. این مسئله نشان می‌دهد چقدر مناسبات روابط خانوادگی در بین این زنان مخدوش است و کمتر کسی به حل مسئله و تعارض می‌اندیشد. این امر نشان‌دهنده نداشتن مهارت‌های حل تعارض است که به فرد و خانواده او می‌تواند آسیب برساند. از دیگر سو بسیاری از افراد نیز در پست‌های این چینی به سرزنش زنی که سؤال پرسیده است پرداخته‌اند. و مثلاً گفته‌اند

  اگر مادر خودتان بود هم همین رفتار را داشتید.

    مادر شوهر برکت زندگی است

برخی نیز پیشنهاد صبوری کردن داده‌اند .وقتی زنی به‌کرات دچار سرزنش جمعی می‌شود به‌جای گرفتن جواب درست، ممکن است سردرگم‌تر شود و حتی احساس گناه به او دست بدهد. این پست‌ها نشان می‌دهد زنان ایرانی به تبعیت از کل جامعه مهارت همدلی و حل  مسئله و تعارض را بلد نیستند.

 همچنین زنان در مورد تنهایی بعد از ازدواج از هم سؤال پرسیده‌اند. از میان پاسخ‌ها مشخص می‌شود این زنان بعد از ازدواج نیز احساس تنهایی می‌کنند .مانند این پاسخ‌دهنده :

   تا ازدواج نکردی فکر می‌کنی کى میشه هماى سعادت روى شونه هات بشینه و خوشبخت بشی و کلى زندگى به روووت بخنده ولى بعد از ازدواج تازه میبینى واااااى خودتى و کلى مشکل و بی توجهى و کلى بی هاااااى مختلف که گفتنش کتاب هزار صفحه ایی میشه و تازه میگى ای کاش هماى سعادت روى شونه هام نمیشست و تنها بودم و از دوران مجردیم لذت میبردم از قدیم گفتن ادم مجرد سلطان بی تاج و تخت هست رو حقیقتا درست گفتن».

    منم بعد از گذشت ده سال به شدت احساس تنهایی میکنم….

برخی مانند این پاسخ‌دهنده نیز گفته‌اند:

   وقتی که مجرد بودم اصلاً از این دنیا خوشم نمى یومد مثل بیشتر دخترا جوون و مجرد همه‌اش افسرده بودم فکر می‌کردم هیشکی تو دنیا دوسم نداره ولی از وقتی‌که ازدواج کردم و بچه دار شدم خیلیییی از تنهایی درامدم فکر مى کنم چند تا تو دنیا بهم احتیاج دارن و دوسم دارن خدا رو شکر شوهرمم خیلیی مرد خوبیه و با محبت و خیلیی هم دوسم داره.

این موضوع نیز نشانگر این است که زنان برای فرار از تنهایی ازدواج می‌کنند و یاد نگرفته‌اند که از تنهایی خود لذت ببرند . همچنین فکر می‌کنند تمام نیازهای آنان را باید شوهرشان پاسخ دهد. تصویری رمانتیک را برخی از زنان در پاسخ‌ها ارائه داده‌اند اما همین جواب‌ها که یکی از آن‌ها ذکرشده، نشان‌دهنده تفکر مسلط در مورد ازدواج است .گویا ازدواج قرار است همه مشکلات یک زن را حل کند. گویا این زنان از این‌که کسی به آنان احتیاج داشته باشد، لذت می‌برند. درحالی‌که بر اساس گفته‌های روان شناسان رابطه سالم رابطه‌ای است که فرد خودش را دوست داشته باشد و صرفاً برای پاسخ به رفع تنهایی یا وابستگی دیگران به او ازدواج‌نکرده باشد. کسی که خودش را دوست داشته باشد قبل از ازدواج فکر نمی‌کند که دوست‌داشتنی نیست. این جواب‌ها نشان می‌دهد چقدر تصویر کلیشه‌ای و نابالغانِ ای از ازدواج در ذهن زنان است. البته نشان می‌دهد مناسبات زن و مرد نیز مناسبات سالمی نیست و صمیمت و درک متقابل از دنیای همدیگر در بسیاری از ازدواج‌ها وجود ندارد. این امر می‌تواند ناشی از تفکیک جنسیتی در جامعه باشد که مرد و زن شناخت درستی الهم ندارند و بنابراین درک مشترکی نیز از احساسات و عواطف یکدیگر به‌تبع آن وجود ندارد.

 مورد دیگری که در این صفحه به آن اشاره‌شده خشونت کلامی روانی و اجتماعی مرد است . در چنین پست‌هایی زنان دیگر جدایی، مراجعه به مشاور و احترام قائل شدن زن برای خودش و بیرون آمدن از رابطه‌ای سراسر تحقیر را پیشنهاد داده‌اند. تنها در یک مورد زنی نوشته است خشونت دیده اگر طلاق بگیرد بعد باید حرف مردم را تحمل کند.

همچنین در مورد شوخی‌های مردان برای گرفتن همسر دوم از هم چاره‌جویی کرده‌اند وزنان دیگر هم ضمن ابراز ناراحتی از چنین شوخی‌هایی خواستار جواب دادن زن با شوخی یا جدی به چنین مردی شده‌اند.برخی از دخالت کردن  زنان دیگر وقتی شوخی کننده همسر آنان نیست گفته‌اند  و توصیه کرده‌اند ضمن نخندیدن به چنین شوخی‌هایی محل را ترک کنید، یا از زنانی که با این مشکل روبرو هستند خواسته‌اند که جدی به مرد بگوید این شوخی زننده است.

یکی از موضوعاتی که زنان در صفحه مشورت‌های زنانه در موردان صحبت کرده‌اند خستگی از روزمرگی‌ها و نداشتن شادی است. این مسئله نشان می‌دهد زندگی زنان مراجعه‌کننده به این صفحات چقدر همراه ملال است و برخی امروز را با گذشته که شادتر بودند، مقایسه کرده‌اند.  نداشتن امید به این ده‌یکی از مشخصه‌های این زنان است. در عوض برخی نیز وقتی چنین مشکلی عنوان‌شده است به دل‌خوشی‌های کوچک زندگی مثل باریدن برف اشاره‌کرده‌اند یا جواب‌هایی مانند زندگی سفری است که باید دران گوهر وجود را متجلی کرد. اما تعداد افرادی که از وضعیت زندگی‌شان ناامید هستند، بیشتر است. در عوض کسانی که امیدوارند، دل درگرو خوشی‌های کوچک زندگی دارند و از دیگران می‌خواهند با توکل بر خدا امیدشان را از دست ندهند. از طرفی نشان می‌دهد زنان مراجعه‌کننده برای غلبه بر روزمرگی‌ها فعالیتی تعریف نمی‌کنند تا با انجامان بر ملال روزمرگی غلبه کنند.

صفحه مصائب یک مادر معمولی

در صفحه مصائب یک مادر معمولی شاهد سؤالات مادران برای رفع مشکلات فرزندان خود هستیم. بیشتر این مشکلات شامل بیماری‌های مختلف فرزند، گرفتن فرزندان از شیر، شب‌ادراری، آموزش زبان فارسی به فرزندان زمانی که خانواده در ایران زندگی نمی‌کنند، هست. همین‌طور وابستگی فرزندان به والدین، بلوغ زودرس فرزندان، اختلال خواب فرزند حتی استفاده از داروی خاص سؤال شده است یا در مورد اختلالات روانی فرزندان مانند پرخاشگری باهم گفتگو کرده‌اند. همچنین مطالب آموزشی در مورد بیماری‌های مختلف فرزندان توسط برخی از اعضای گروه به اشتراک گذاشته می‌شود، کتاب‌های مخصوص کودکان معرفی می‌شوند. همچنین  در مورد معرفی مهدکودک خوب در منطقه‌ای خاص، پزشک متخصص یا مشاور، از هم سؤال پرسیده‌اند. در این صفحه مادران روز جهانی زن یا روز مادر را به هم تبریک گفته‌اند.

بیشتر سؤالات در مورد بیماری‌های جسمی فرزند است و باقی در مورد مسائل روانی مثل پرخاشگری، شب‌ادراری، لجبازی کودک و نظایر آن. به‌عنوان نمونه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد

   سلام مامانا امیدوارم همگی شاد باشین من یه سوال اورژانسی دارم دکتر گفته دخترم باید یویو بندازه تو گوشش یه عمل گوش که ابی که پشت پرده گوش جمع شده جذب کنه کسی تو ایران یا خارج این کارو کرده؟ عوارض نداره و فایده داره.ممنونم زود جواب بدین.

   سلام مامان گلی ها، کسی اینجا برای ریفلاکس به نوزادش امپرازول داده؟ چه جوری باید یک چهارم کپسول امپرازول داد به نوزاد؟

گاه سؤالات عمومی است مثل روش از شیرگرفتن فرزند که مادران جوان برای چاره‌جویی از مادرانی که سابقه بزرگ کردن فرزند دارند، پرسیده‌اند . اما گاهی سؤالات به‌اندازه‌ای تخصصی هست که نیاز به مشاور کودکان یا پزشک متخصص است نه استفاده از تجارب مادران دیگر. مانند:

   مامانا تروخدا بیاین کمک دارم روانی میشم .رهام من دوسال و پنج ماهشه.مدتیه خودشو میزنه زمین یعنی همونجایی که ایستاده پرت میکنه از پشت میفته زمین و طبعا صدای وحشتناک و درد زیاد…میترسم یه بلایی سرش بیاد دیگه عقلم جایی نمیرسه فقط میدونم به دیوانگی نزدیک شدم.

   سلام مامانهای عزیز.خواهش می کنم کمک کنید.دخترم ۲۲ماهه است چند وقتی است شب ها بلند می شود و بنا بر گریه می گذارد و فقط می گوید مرا راه ببر و به محض اینکه می خوابد و می خواهم بخوابنمش دوباره بیدار می شود و گریه و گریه.گاهی با تلویزیون می خوابد اما گاهی هم نه.کلافه شده ام.این را هم بگویم دخترم وقتی دو ماهه بود من بیمارستان بستری شدم و کودکم از شیر رفت و شیر خشکی شد.کمکم کنید.

   مامانای گل سوالم شاید مهم به نظر نیاد ولی من خیلی دلم میخواد عطر و ادکلن زدن رو بعد از تقریبا سه سال شروع کنم اما همش با خودم فکر میکنم شاید دخترم دوست نداشته باشه و آغوشم براش متفاوت بشه از همیشه تا الان که دو ساله شده. مخصوصا اگه دائما از یک بو استفاده نکنم. نظری دارید؟

در جواب این سؤال ۱۰ کامنت گذاشته‌شده است که درنهایت زنی که سؤال پرسیده از جواب‌ها ابراز خرسندی و رضایت کرده است. مثلاً گفته‌شده:

ازخودگذشتگی زیاد نکنین به نظرم ،خودتون هم به اندازه دخترتون مهمین،منم تو بچگیش عطر نزدم اما الان میزنم.پس خودمون چی.من که خیلی خسته ام و میخوام یکم به فکر خودم باشم ایشالله درسال ایند.

   الان که دو ساله شده، بنظر من مهم نیست. چون بچه که شیر مادر نمیخوره تو این سن که بوی عطر اذیتش کنه

اهمیت دادن به خود علاوه بر فرزند هم از مسائلی است که در این صفحه مطرح‌شده، استیصال زنان در مورد بیماری‌های فرزندان در این صفحه مشخص است و گاه به نظر می‌رسد که زنان به‌تنهایی وظیفه بزرگ کردن فرزند را به دوش می‌کشند.

در این صفحه استفاده از لفظ «مامان‌ها کمک کنید» به‌کرات به‌کاررفته است . در این صفحه مادر بودن عنصری هویت‌بخش برای همه اعضا هست.

نتیجه‌گیری

در این پژوهش دو صفحه «مشورت‌های زنانه» و «مصائب یک مادر معمولی» مورد تحلیل محتوی در بازه زمانی تابستان تا زمستان ۹۵ موردبررسی و تحلیل محتوی کیفی قرار گرفت. در این صفحات زنان در مورد طیف گسترده‌ای از مسائل که روزانه با آن مواجه هستند، می‌نویسند و از زنان دیگر چاره‌جویی می‌کنند. این تعاملات به آنان نشان می‌دهد آنچه ذهن این زنان را مشغول کرده است تنها مشکل شخصی و فردی آنان نیست بلکه سایر زنان نیز تجاربی شبیه هم دارند. این فضا به آنان کمک می‌کنند تا با مدد گرفتن از خرد جمعی پاسخ سؤال خود را بیابند یا نگاه درست‌تری به آنچه ذهنشان را درگیر کرده، پیدا کنند. بیشترین مسئله‌ای که زنان در صفحه مشورت‌های زنانه به آن پرداخته‌اند مسائل مربوط به بهداشت جنسی و سکسوالیته است که نشان می‌دهد زنان چقدر به اطلاعات در این زمینه نیاز دارند. تا چه اندازه با فقر اطلاعاتی در این زمینه مواجه هستیم. اما در مورد سرطان پستان زنان تقریباً اطلاعات خوبی دارند.

فضایی زنانه باآنکه ممکن است مردی با پروفایلی زنانه در این صفحه باشد برای زنان، کارکرد درد و دل کردن‌هایی را دارد که شاید قبل از گسترده‌تر شدن شبکه‌های مجازی و تغییر سبک زندگی ایرانی از همسایه‌ها یا دوستان و خانواده پرسیده می‌شد. مورد دیگری که به‌کرات زنان در موردان باهم گفتگو کرده‌اند روابط با زوج و مادر شوهر است. در این صفحات گاه با پاسخ‌هایی غیرمنطقی در مورد روابط زوجین یا رابطه با مادر شوهر مواجه هستیم . یا بخشی از پاسخ‌ها به زنانی که با مادران همسرشان مشکل‌دارند شامل سرزنش عروس است که می‌تواند سبب ایجاد حس گناه در زن شود. جواب‌ها در مورد این موضوعات نشان می‌دهد زنان ایرانی به‌تبع جامعه، فاقد مهارت‌های حل مشکل یا تعارض و همین‌طور همدلی با دیگران هستند . نکته دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد این است که زنان می‌توانند بدون شرم به دلیل بودن فضایی حائل با دیگر زنان از مسائل خصوصی زندگی خود بگویند. همین‌طور این فضا به زنان این امکان را داده است که در مورد مسائلی صحبت کنند که ممکن است نتواند با دوستان یا نزدیکانشان دران مورد مشورت کنند. 

در صفحه مصائب یک مادر معمولی بیشتر سؤالات مربوط به مشکلات روانی و جسمی فرزندان است که گاه بسیار تخصصی است و نیاز به استفاده از مشاور یا پزشک متخصص برای حل شدن دارد. اما مادران جوان‌تر گاه دچار استیصال شده‌اند سعی می‌کنند برای آرام کردن خودشان از مادران دیگر سؤال بپرسند. هویت مادری در این صفحه بسیار پررنگ است به‌طوری‌که هر سؤال‌کننده ، پرسش آش را با جمله مامان‌های مهربان ، مامان گلی‌ها… شروع می‌کند. درجایی که خانواده دچار دگرگونی شده است و خیلی از مادران جوان دسترسی به زنان مسن‌تر یا مادر خود ندارند، فیس‌بوک به کمک آن‌ها آمده است. البته برخی از سؤالات بسیار تخصصی است و نیاز به مشاور برای پاسخگویی دارد که در چنین پست‌هایی معمولاً حداقل یک نفر پیشنهاد مراجعه به مشاور یا پزشک متخصص را داده است .

بر اساس نظریه استفاده و رضایتمندی می‌توان گفت زنان از این دو صفحه استفاده می‌کنند تا نیازهای خود به دانستن و مشورت گرفتن و نیاز به تماس با دیگران را ارضا کنند. بر اساس گفته مک کوایل علت استفاده از رسانه، تجربه کردن مسائلی است که از شرایط اجتماعی و روانی ناشی می‌شود، مسائلی از قبیل جستجوی اطلاعات، تماس اجتماعی، انحراف توجه، فراگیری اجتماعی و رشد که برای حل این امور و برآوردن این نیازها، مخاطب به رسانه‌ها متوسل می‌شود. در هر دو صفحه زنان هم در پی به دست آوردن اطلاعات هستند. با زنان دیگر باتجربه‌های متفاوت و دیدگاه‌های گونان در تماس قرار می‌گیرند که می‌تواند در مواردی به رشد آنان، حل کردن مشکلشان بیانجامد. هرچند که گاه با سرزنش زنان دیگر مواجه می‌شوند اما این فضا جایی است که آن‌ها می‌توانند خود را خالی کنند و با دیگران درد و دل کنند. از دیگران چاره‌جویی کنند و گاه بتوانند مشاور و متخصص موردنیاز را پیدا کنند. فیس‌بوک به این زنان اجازه خود ابرازی و مطرح کردن مشکلاتشان با دیگران را داده است و در بسیاری موارد خرد جمعی راه گشای این زنان است. زنان با حرف زدن استرس یا نگرانی‌هایی را که دارند تخلیه می‌کنند. درجایی که جامعه سنتی و ساختار خانواده دگرگون‌شده است ، شبکه‌های اجتماعی محفلی برای زنان فراهم آورده که با زنان دیگر مرتبط شوند و تجارب خود درزمینهٔ مای مختلف را باهم به اشتراک بگذارند.این به اشتراک‌گذاری تجربه‌های زیسته در مورد همسری، مادری، دغدغه‌های زنانه در مسائل مختلف به آنان کمک می‌کند که دیدگاه خود را وسیع‌تر کنند و اطلاعات بیشتری به دست آورند که به غنای آنان بی انجامد. هرچند فرهنگ سرزنش در این صفحات دیده می‌شود که برگرفته از فرهنگ جامعه ایرانی است اما زمانی که زنان دیگر سرزنش کننده را نهی می‌کنند، می‌تواند تلنگری به آنان زده شود و با گفتگو و مفاهمه به‌تدریج سرزنش گری را از خود دور کنند. از بین پاسخ‌ها در هر دو صفحه مشخص می‌شود که کم‌کم بین زنان فرهنگ استفاده از متخصص در امور مختلف در حال نهادینه شدن است به‌ویژه در مورد سلامت روانی فرزندان و یا مشاوره قبل از ازدواج.

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش که صرفاً در پی توصیف تجربه‌های زنان عضو در صفحات زنانه فیس‌بوک است، زنان نیازمند داشتن آگاهی در مورد بهداشت جنسی و سکسوالیته هستند. همچنین مهارت‌های زندگی از دیگر مواردی است که به نظر می‌رسد زنان برای داشتن روابط بهتر وزندگی بهتر به آموزش آن نیاز دارند. بنابراین بهتر است این اطلاعات از طرق مختلف در اختیار زنان قرار بگیرد. سراهای محله به دلیل دسترسی محلی زنان بهترین مکان برای آموزش مسائل مربوط به سکسوالیته هستند و به‌جاست از این فضا شهرداری و سیاستمداران برای ارتقا اطلاعات زنان استفاده کنند. همچنین تلویزیون به‌عنوان رسانه‌ای فراگیر می‌تواند به این امر کمک کند.

این پژوهش( به شکل مفصلتر) در اولین همایش ملی مسائل اجتماعی زنان دانشگاه علامه طباطبایی، بهار ۹۷ ارائه شده است.


منتشر شده

در

توسط