دیگری
دیگری: تحریریه دیگری به مناسبت شروع سال نو شمسی تلاش کرده است مروری کوتاه به جوایز کسب شده و مسائل زنان هنرمند ایرانی در بخش سینمای کوتاه، سینمای داستانی، مستند،تاتر و تجسمی بیاندازد، این گزارش بی شک نشان دهنده تمامی موفقیت های زنان هنرمند ایرانی و همه محدودیت های آنان را نیز دربر نمی گیرد.
بخش سینمای کوتاه
فیلم کوتاه «دژاوو» به کارگردانی و تهیه کنندگی «نسیم فروغ» به تازگی موفق به کسب عنوان برترین اثر جشنواره بین المللی فیلم زنان فیلم ساز در بخش فیلم کوتاه و دریافت این جایزه از سفیر ویژه اتحادیه اروپا در پاکستان شده است.
فیلم کوتاه «حضور مخفی یک بیگانه» در اولین دوره جشنواره زنان یالا در نپال موفق به دریافت تندیس بهترین کارگردانی فیلم کوتاه شد.
به گزارش خبرآنلاین، فیلم کوتاه «حضور مخفی یک بیگانه» به کارگردانی الهام اطیابی. در بخش رقابتی فیلم‌های داستانی اولین دوره جشنواره یالا در نپال پذیرفته و در بین ۳۰ فیلم کوتاه از ۱۰ کشور مانند آمریکا، روسیه، ترکیه، اسپانیا، اندونزی، بنگلادش و … موفق به دریافت تندیس بهترین کارگردانی فیلم کوتاه شد.
بخش سینمای داستانی بلند
امسال سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر ۹۷ به فیلم شبی که ماه کامل شد (نرگس آبیار) تعلق گرفت. البته این جایزه بیش از انکه سویه های هنری داشته باشد سویه های ایدئولوژیک دارد و سازمان سینمایی اوج متعلق به سپاه این فیلم را روانه بازار کرده است.
سینمای مستند
امسال مستند «معرف» ساخته آزادی مقدم به بیست و پنجمین جشنواره فیلم مستند هات‌داکس کانادا راه یافت.
به گزارش خبرگزاری مهر جشنواره هات‌داکس که به عنوان یکی از معتبرترین جشنواره‌های فیلم مستند در دنیا شناخته می‌شود، امسال همزمان با جشن بیست و پنج سالگی‌اش در بخش نخستین نمایش‌های جهانی، فیلم «معرف» را به نمایش گذاشت.
«معرف» مستندی به طول ۶۱ دقیقه درباره چند زن است که به اتفاق هم و با روش‌های تجربی دفتر همسریابی کوچکی را در تهران اداره می‌کنند و سال ۹۶ در سینما حقیقت به نمایش در امد.
جشنواره حقیقت
در جشنواره سینما حقیقت امسال تندیس ویژه هیات داوران، دیپلم افتخار و مبلغ ۱۲۰ میلیون ریال به «زینب تبریزی» کارگردان فیلم «تمام چیزهایی که جایشان خالی‌ست» در بخش مستند های بلند تعلق گرفت. این فیلم در مورد زنان مبتلا به بیماری سرطان پستان است.
امسال فیلم هایی از زنان فیلمساز در جشنوراه سینما حقیقت حضور داشتند. در بخش مستندهای کوتاه : فیلم های آنام (مریم حق‌پناه)، اهل آب (آزاده بی‌زارگیتی)، بهای خون (مرجان خسروی)، قارلی یوللار [جاده‌های برفی] (هایده مرادی)، ماهیاک (فرح زارع)، من باید پرواز کنم، (غزاله رضوی)، ۳۳۰ سی‌سی خاطره (الهام معروفی)، و در بخش مستند های نیمه بلندفیلم های : آنجا که باد می‌وزد (مینا مشهدی‌مهدی)، بازگشت به خانه (سمیه اشتری)، بزک (شیوا سنجری)، فقدان (فاطمه ذوالفقاری)، مسافر فوکوشیما (معصومه نورمحمدی)، میدان جوانان سابق (مینا اکبری)، ورزا جنگ: داستان هومن و سفید (مهناز صبور)، و در بخش فیلم های بلند ، مثل اسمم پگاه (سودابه بیضایی) به نمایش در امدند.
داوران زن این جشنواره عبارت بودند از مرجان ریاحی و آزاده موسوی که همچنان شاهد نابرابری در تعداد فیلم های زنان، برندگان و داوران زن در این جشنواره هستیم.
بخت پریشان نگاهی به نقش زن در سینمای قبل از انقلاب
فیلم مستند «بخت پریشان» ساخته سحر خوشنام با نگاهی به نقش زنان در سینمای پیش از انقلاب ایران ، روز شنبه چهارم اسفند ۹۷ در سالن نمایش خانه سینما با حضور اعضا و علاقمندان سینما رونمایی شد.این فیلم با تکیه بر مصاحبه هایی با تعدادی از بازیگران و فیلمسازان پیش از انقلاب همچون علی عباسی ( تهیه کننده مطرح پیش از انقلاب) و مرحوم رضا صفایی( یکی از پر کارترین فیلمسازان پیش از انقلاب) با ارائه تحلیل جامع تاریخی، و بررسی فیلم های ساخته شده در دوره های مختلف سینمای ایران ، نوع نگاه مردسالارانه و بعضا تحقیرآمیز سینمای فارسی را که ردپای آن را می توان در برخی از فیلم های منتسب به موج نو نیز ردیابی کرد به چالش می کشد. شاید مهمترین ویژگی فیلم بخت پریشان را بتوان در اسنادی بودن آن دانست.جایی که کارگردان اثر کوشیده است با اتکا به بررسی بسیاری از تولیدات سینمای پیش از انقلاب که گهگاه اسامی تعدادی از آنها برای علاقمندان سینما نیز نا آشنا به نظر می رسد،پژوهش تاریخی قابل اعتنایی را در دوره های مختلف پیش روی مخاطب بگشاید. متاسفانه این فیلم امکان اکران عمومی به دلیل استفاده از تصویر زنان هنرپیشه در فیلم های قبل از انقلاب ندارد. در بخت پریشان فیلمساز، نقش های شاخص زنان و کلیشه هایی که فیلم فارسی از زنان را بازنمایی کرده است به تصویر می کشد.
تاتر
۱۰الی ۱۴ شهریورماه امسال سیزدهمین دوره جشنواره بین المللی تئاتر خیابانی مریوان با حضور ۳۹ گروه نمایشی از اقصی نقاط ایران و ۵ کشورخارجی برگزار شد و نکته جالب توجه افزایش حضور بانوان در نقش کارگردان در این دوره از جشنواره نسبت به دوره های گذشته بود.
در دوره های نخست این جشنواره بیشتر کارگردانان نمایش های شرکت کننده و راه یافته به جشنواره را مردان تشکیل داده بودند و به مرور هر سال شاهد حضور بانوان هم بودیم و امسال این حضور بسیار پررنگ تر از سنوات گذشته بود به گونه ای که ۱۰ کارگردان زن امسال در مریوان نمایش های خود را به اجرا درآورند و بخوبی توانستند، توانایی و استعدادشان را نشان دهند.
همچنین در سی و هفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، اگر کارگردانان حاضر در بخش‌های مسابقه ایران -یک، مسابقه ایران -دو، مسابقه بین‌الملل، چهل سالگی، مهمان، رادیویی، خیابانی و دیگرگونه‌های اجرایی را از لحاظ نسبت حضور زنان به مردان بنگریم به تفکیک زیر می‌رسیم؛
در بخش مسابقه ایران -یک؛ ۲۴ کارگردان مرد و پنج کارگردان زن
در بخش مسابقه ایران- دو؛ ۲۳ کارگردان مرد، بدون حضور کارگردانان زن
در بخش مهمان؛ ۱۸ کارگردان مرد و پنج کارگردان زن
در بخش چهل سالگی؛ ۱۷ کارگردان مرد و دو کارگردان زن
در بخش رادیویی؛ هشت کارگردان مرد و دو کارگردان زن
در بخش خیابانی؛ ۲۱ کارگردان مرد و پنج کارگردان زن
و در بخش دیگرگونه‌های اجرایی؛ ۱۲ کارگردان مرد و شش کارگردان زن حضور دارند.
در بخش مسابقه‌ی تئاتر بین‌الملل در قسمت مربوط به کارگردانان ایرانی؛ از میان ۱۸ اثر حاضر، ۱۷ اثر توسط کارگردانان مرد و یک اثر ازکارگردان زن روی صحنه رفت که ردپای نابرابری جنسیتی را در این جشنواره نیز می بینم.
با نگاهی جزئی‌تر زنان حاضر در مسابقه‌ی ایران یک، عبارتند از دایانا فتحی، نرگس صابری، شیما عرب، ندا قاسمیان و سعیده آجربندیان.
در بخش مسابقه‌ی ایران دو، کارگردان زنی حضور نداشت و پنج کارگردان زن بخش مهمان عبارتند از؛ منیژه محامدی، نرگس هاشم‌پور، گلناز اکبری، گلچهر دامغانی و مهرنوش نراقی.
دو کارگردان زن بخش چهل سالگی نیز نرگس صابری و مارال ایزدبخش بود.در بخش رادیویی نیز نازنین مهیمنی و طاهره شاددل کارگردان زن بودند.
پنج کارگردان زن بخش خیابانی نیز شامل حسنا قبادی، غنچه شکوهیان، نازیلا امینی، مارال ایزدبخش و سمیه مهری و شش کارگردان زن حاضر در بخش دیگرگونه‌ها عبارتند بودند از سما موسوی‌فخر، مهرنوش نراقی، زهرا اخلاقی، کیمیا خطیب‌زاده، آزاده شاهمیری و نازنین‌زهرا رفیعی.
در بخش مسابقه تئاتر بین‌الملل نیز در بخش کارگردانان ایرانی تنها زن حاضر نرگس هاشم‌پور بود. سی و هفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از ۲۲ بهمن تا چهارم اسفند به دبیری نادر برهانی‌مرند برگزار شد.
موسیقی
سال ۹۷ هم سال خوبی برای زنان عرصه موسیقی نبود. زنان اجازه تک خوانی نداشتند و برگزاری کنسرت های زنانه در ساعات پرتی مانند ۲ بعد ازظهر، زنان هنرمند را آزار داد. از جمله رویدادهای تاسف برانگیز لغو کنسرت نمایش شط رنج اثری از علی قمصری بود. این اثر از جمعه ۵ مردادماه بر روی صحنه رفت، پس از یک بار لغو در روز شنبه (روز بعد)، چهارشنبه به طور کلی لغو شد.
قمصری با انتشار متنی در صفحه شخصی ۱۰ مرداد ، خبر لغو مجوز این اجرا را به صورت کلی اعلام کرد. او در این باره نوشت: متأسفانه با وجود استقبال چشمگیر از شط رنج، پس از رفع موانعی که به لغو اجرا منجر شد، چهارشنبه دوباره به طور کلی مجوز امشب و اجراهای بعد در شیراز را لغو کردند.
این هنرمند در ادامه از آنچه فضای پادگانی پشت صحنه و چک کردن کلاه گیس بازیگران برای اطمینان از مصنوعی بودن این کلاه گیس نامید انتقاد کرد و از درخواست سانسور نیمی از اجرا، نوشت. پس از انتشار این مطلب در فضای مجازی هشتگ نه به لغو برنامه هنری در اعتراض به این رویداد در میان کاربران شیرازی منتشر شد.
سارا رسول‌زاده که در این نمایش به ایفای نقش می‌پرداخت نیز به این تصمیم واکنش نشان داد و در صفحه اینستاگرامی خود نوشت: متأسفانه پس از سختی‌های بسیار و اجراهای موفق کنسرت تئاتر شط رنج در تهران و رشت به رهبری علی قمصری پس از لغو یک باره، این اجرا در شیراز امروز برای بار دوم لغو شد. این هنرمند دلیل لغو اجرا را تک خوانی خواننده زن عنوان کرد.
همچنین به گزارش ایلنا، صبا محمدی(خواننده پاپ) که امسال کنسرت زنانه برگزار کرد، گفت: طبق قانون هیچ قطعه‌ای با صدای ما نباید منتشر شود و من نمی‌دانم مردم باید با چه اعتمادی به کنسرت خوانندگان زن که پیش از اجرای زنده صدایشان را نشنیده‌اند، بیایند؟!
او در مورد چگونگی دریافت مجوز برای اجرای این قطعات و همچنین ساعت برگزاری این کنسرت نیز گفته است: هنگام صدور مجوز، از نظر مضمون و محتوای هر قطعه سختگیری‌هایی می‌شود و طبق آنچه ندا بهزاد، به عنوان سرپرست گروه به من گفت؛ سخت گیری در مورد نام بعضی خوانندگان قبل از انقلاب بیشتر هم است. از سوی دیگر همه ترس من از این بود که نکند مجبور شویم در ساعتی نامتعارف و در صلات ظهر روی صحنه برویم، ساعتی که خانم‌ها یا سر کارند یا اگر خانه‌اند خوابند! و متاسفانه بسیاری از کنسرت‌های بانوان در آن ساعت برگزار می‌شود، ولی با تلاش تهیه‌کننده‌مان مجید فلاح‌پور خوشبختانه این اتفاق رخ نداد و ساعت ۲۱ روی صحنه رفتیم.
محمدی در مورد امکاناتی که زنانِ خواننده برای تبلیغ در مورد کنسرتشان در اختیار دارند، افزود: من نمی‌دانم مخاطبان بر چه اساسی باید کنسرت ما را برای دیدن انتخاب و بلیت آن را خریداری کنند؟! چون طبق قانون هیچ قطعه‌ای با صدای ما نباید منتشر شده باشد و هرچند کنسرت اردیبهشت سال گذشته‌مان سولد اوت شد ولی واقعا نمی‌دانم مردم با چه اعتمادی به کنسرت خوانندگان زن که پیش از اجرای زنده هم صدایشان را نشنیده‌اند، می‌آیند؟! جدا از این ما اجازه نصب بنر یا پوستر هم نداریم و ماجرا به این صورت است که به ما مجوز اجرا می‌دهند اما آنقدر سنگ می‌اندازند که انگار نداده‌اند!
او در مورد عدم اجازه برای فیلمبرداری و عکسبرداری از بک‌استیج کنسرت بانوان هم توضیح داد: پای ما که به سالن نیاوران می‌رسد، موبایل و هر وسیله‌ای که بشود با آن صوت و تصویر ضبط کرد از ما گرفته می‌شود، طوری که حتی نمی‌شود در بک‌استیج چهار تا سلفی گرفت! این در تاریخ به یادگار نخواهد ماند؟!
زنان در عرصه تجسمی
زنان نقاش و مجسمه ساز گرچه در سال ۹۷ نمایشگاه های زیادی برگزارکردند اما انها نیز موانع زیادی پیش رو دارند.
موزه ای که ساخته نشد
ایران درودی از برترین نقاشان زن ایرانی است که از سال ۹۵ قصد ساخت موزه ای شخصی را دارد که همه آثارش را در ان به نمایش بگذارد. او تمامی آثار را به مردم ایران بخشیده است . چهار روز بعد از انتخاب شصت و دومین شهردار تهران ـ یعنی سید محمد علی افشانی ـ لایحه پیشنهادی موزه ایران درودی در کمیسیون‌های نظارت و اجتماعی شورای شهر تهران بررسی شد و سرانجام با رأی تمامی اعضای شورای اسلامی شهر تهران پس از ٢۴ ماه انتظار مجوز واگذاری حق بهره‌برداری صادر شد و قطعه زمینی در محله یوسف آباد در منطقه ۶ به منظور احداث موزه ایران درودی در شورای شهر به تصویب رسید.
ایران درودی امسال در سن ۸۲ سالگی گفت :«امیدوارم بتوانم با دست‌های خودم، تابلوهایم را در موزه‌ام نصب کنم. قطعا زنان خوشحال خواهند شد که نخستین زن تاریخ نقاشی ایران، موزه شخصی‌اش را با هزینه خود بسازد و ۱۹۵ اثرش را که به ملت ایران اهدا کرده در آن به نمایش بگذارد.» .
درگذشتگان
اسفند ۹۷ لیلیت تریان هنرمند مجسمه‌ساز درگذشت. او متولد ۱۳۰۹ تهران بود که پس از تحصیلات ابتدایی و متوسطه، تحصیل در دانشکده هنرهای زیبا را ناتمام گذاشت و به مدرسه بوزار فرانسه رفت.
تریان در آنجا هنر مجسمه‌سازی را فرا گرفت و به عنوان اولین زن مجسمه‌ساز حرفه‌ای در بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۹ شمسی به تدریس هنر در دانشکده هنرهای تزئینی پرداخت. تعدادی از هنرمندان شاخص امروز ایران از شاگردان وی به شمار می‌آیند.
ساخت مجسمه یادبود« مسروب ماشتوتس» (مبدع الفبای ارمنی) و نصب در کلیسای ترمانکچاج تهران، تدریس در دانشگاه آزاد اسلامی، برپایی نمایشگاه گروهی دانشگاه آزاد اسلامی، عضو هیات داوری بی‌ینال مجسمه‌سازی تهران، برپایی نمایشگاه های متعدد از آثارش از جمله فعالیت های این هنرمند مجسمه سازی است. سال ۱۳۸۵ نیز از مقام هنری تریان در موزه هنرهای دینی امام علی تجلیل به عمل آمد و چندی پیش در ششمین دوسالانه مجسمه های شهری نیز از مقام هنری این مجسمه ساز تجلیل شد.
همچنین احترام السادات حبیبیان بازیگر سینما و مادر علیرضا داوودنژاد کارگردان سینما، نوزدهم آبان، به دلیل کهولت سن درگذشت. حبیبیان معروف به مامان اِتی در فیلم هایی، چون «مرهم» و «کلاس هنرپیشگی» ایفای نقش کرده بود.