مصاحبه با مهتاب محمودی/ ایدا جودکی
دیگری: آزار خیابانی معضلی اجتماعی است که اغلب زنان به واسطه زن بودن ( هویت ، شخصیت و بدن زنانه ) با آن دست به گریبانند. باید با بکارگیری راهکارهایی مؤثر به مقابله با آن پرداخت . دیده بان آزار سایتی است که از سال ۱۳۹۷ به طور رسمی فعالیت خود را در برای کاهش آزار خیابانی آغاز کرده تا با ایجاد حساسیت در جامعه نسبت به امحای این معضل اجتماعی قدم بر دارد . تحریریه دیگری به بهانه یک سالگی فعالیت این سایت مصاحبه ای را با مهتاب محمودی ، دبیر کارگروه دانشگاه دیده بان آزار انجام داده است که در ادامه مشروح آن را می خوانید .
فعالیت خود را از چه زمانی آغاز کردید و چگونه به دغدغه ی خود جامه ی عمل پوشاندید ؟
از مرداد ماه سال ۱۳۹۶ در گروه « هم اندیشی » این پیشنهاد مطرح شد که بر آزار خیابانی تمرکز کنیم . درباره این موضوع نشست هایی برگزار کردیم و مطالب گوناگونی در رسانه های مختلف منتشر کردیم . در همان زمان ، تجربیات کشورهای دیگر را در این زمینه مطالعه می کردیم و نتیجه ی آن رسیدن به ایده طراحی و انتشار پوسترها بود.
در ۸ مارس همان سال فعالیت میدانی خود را شروع کردیم . به خیابان و فضاهای عمومی از جمله ، مترو و ایستگاه های تاکسی رفتیم و با مردم درباره ی آزار خیابانی رودررو گفتگو کرده و پوسترها و بروشورها را میان آن ها توزیع کردیم . این حرکت با استقبال گسترده ای روبه رو شد . واکنش های منفی هم وجود داشت اما بیشتر واکنش ها هم از جانب مردان و هم زنان واقعا همدلانه بودند .
ما در همان تجربه ی اول فعالیت میدانی متوجه شدیم که زنان تمایل دارند درباره ی این مسأله گفت و گو کنند . آن ها تجربیات خود را با ما در میان گذاشتند و سوالات بسیاری در این زمینه از جمله ، «اگر در موقعیت آزار قرار گرفتیم چه واکنشی باید نشان دهیم؟»، می پرسیدند.
آن زمان هنوز سایت دیده بان آزار راه اندازی نشده بود و گزارش فعالیت هایمان را به ناچار در صفحات شخصی خودمان در شبکه های اجتماعی منتشر می کردیم . بسیاری از مردم به ما پیام می دادند و عده ای نیز داوطلب می شدند و در شهرهای محل سکونت خود پوسترها را توزیع و با مردم گفت و گو می کردند .
هنگامی که با این حجم از استقبال روبرو شدیم و افراد جدیدی در سراسر کشور به ما پیوستند ، تصمیم گرفتیم فعالیت های خود را در این زمینه گسترش دهیم و در نتیجه گروه « دیده بان آزار » را را با هدف فعالیت تخصصی در زمینه آزار در فضاهای عمومی تشکیل دادیم و وبسایت دیده‌بان آزار را راه اندازی کردیم . پس از راه اندازی وب سایت، داوطلبان به راحتی به پوسترها و بروشورها دسترسی دارند و به طور کلی ، مخاطبان ما می توانند به تمام محتواهای آموزشی دسترسی داشته باشند . فعالیت میدانی منظم تر شده و گروه ما به تدریج بزرگ تر و گسترده تر شده به این معنا که ما صرفا جمعی از فعالان حوزه ی زنان ساکن تهران نیستیم بلکه داوطلبانی در شهرهای مختلف هستند که با ما همکاری می کنند.
در وبسایت کارزار علاوه بر انتشار پوسترها ، بروشورها و مطالب آموزشی به چه مطالب و امکانات دیگری می توان دسترسی داشت ؟
یکی از مهم‌ترین شیوه‌های آگاهی‌بخشی عمومی پیرامون آزارهای جنسی علیه زنان بازگویی تجارب زیسته زنان از خشونت است. سکوت در برابر آزار جنسی منجر به عادی‌سازی این معضل اجتماعی می‌شود. یکی از اهداف دیده‌بان آزار مقابله با عادی‌سازی خشونت است. زنان و حتی مردان می‌توانند با ورود به صفحه harasswatch.com تجارب خود را از آزار در فضاهای عمومی –چه به عنوان قربانی آزار و چه به عنوان شاهد آزار فردی دیگر- بازگو کنند. بازگویی این روایات تمرینی برای شکستن سکوت و سخن گفتن از این درد مشترک است. بیان تجربه‌های گوناگون به شکل‌گیری گفت‌وگوی عمومی حول این معضل کمک می‌کند. همچنین امکان ثبت مکان وقوع آزار بر روی نقشه می‌تواند ما را در شناسایی نقاطی که امکان وقوع آزار در آن‌ها بیشتر است، یاری کند و به ما نشان دهد در کدام نقاط باید فعالیت های میدانی خود را گسترش دهیم . در این رابطه چالشی که وجود دارد این است که در تمام مناطق شهری دسترسی به اینترنت یکسان نیست. بنابراین از برخی مناطق روایت های کمتری به دست ما می رسد در حالی که ممکن است آزار در آن مناطق بیشتر و جدی تر باشد . برای رفع این چالش ما از طریق گفتگوهای میدانی که در خیابان های این مناطق با مردم داشته ایم می توانیم روایاتشان را ضبط و بر نقشه ثبت کنیم . علاوه بر این ما روایات رسیده را آنالیز و بررسی می کنیم و در نهایت گزارش تحلیل این روایات را منتشر خواهیم کرد .
به طور کلی ، سایت دیده بان ازار شامل چه بخش هایی و بر چه مواردی استوار است ؟
۱ – خیابان : یکی از فعالیت‌های مداوم و مستمر ما در دیده‌بان آزار آموزش به شهروندان از طریق فعالیت‌های میدانی و گفت‌وگوهای خیابانی است. گزارش این گفت‌وگوها و توزیع پوسترها و بروشورها به‌طور مستمردر بخش خیابان وبسایت و همچنین در کانال تلگرام و صفحه اینستاگرام دیده‌بان منتشر می‌شوند. در خلال این گفت‌وگوها برای تغییر باورهای نادرست فرهنگی که زنان را مقصران اصلی آزار جنسی قلمداد می شوند یا آزارهای جنسی را موضوعی عادی قلمداد می‌کنند، تلاش می‌کنیم. همچنین گزارش فعالیت‌های داوطلبانه همراهان ما در سراسر کشور از خرم‌آباد و بهبهان گرفته تا آمل و مشهد و بجنورد نیز در بخش خیابان منتشر می شود .
البته نباید از این نکته غافل شویم که فرهنگ سازی و آموزش صرفا از طریق فعالیت های داوطلبانه محقق نمی شود پس بسیار مهم است که نهادهای مسئول ، دولتی و شهرداری در این امر مشارکت کنند و حضور فعالی داشته باشند . اما متاسفانه در کشور ما اولین راهکار مسئولان برای حل معضل آزارهای خیابانی تفکیک و جدایی سازی جنسیتی است . در حالی که تفکیک جنسیتی منجر به حذف تدریجی زنان از مکان های عمومی می‌شود. همچنین تفکیک جنسیتی مانع شکل‌گیری روابط عادی میان زنان و مردان و در نتیجه زمینه ساز بروز خشونت های بیشتری علیه زنان می شود . ما تلاش می کنیم پیام را به گوش مسئولان برسانیم که امنیت زنان دغدغه ی فراگیر مردم است .
۲ – دیگر کشورها : در این بخش گزارش هایی از تجربه ی کشورهای دیگر را در زمینه ی مقابله با آزار و اذیت در فضاهای عمومی و راهکارهای فرهنگی ، مدنی و قانونی که آن ها درپیش گرفته اند، منتشر می کنیم . این امر می‌تواند نهادهای مدنی و یا دولتی و قانون‌گذاران را در یافتن راهکارهای مناسب یاری کند.
۳ – کارگروه دانشگاه : دیده بان آزار ، دانشگاه را نیز، به عنوان بخشی از حوزه عمومی که می تواند بستری برای بروز انواع و اقسام آزارهای جنسی و تبعیض های جنسیتی باشد ، میدان فعالیت خود می‌داند. در همین راستا کارگروه دانشگاه دیده‌بان آزار ، با هدف تمرکز بر آزار جنسی و تبعیض جنسیتی در دانشگاه‌ها و همچنین برقراری ارتباط و همکاری مستمر با دانشجویان و انجمن‌ها و نشریات دانشجویی تشکیل شده است.
درباره کارگروه دانشگاه ، که حوزه تخصصی شما هست، لطفاتوضیحات بیشتری در اختیار مخاطبان ما قرار دهید.
یک مسئله مهم و اساسی در بحث آزار جنسی مناسبات قدرت است. باتوجه به مناسبات قدرت حاکم بر روابط استاد و دانشجو، اقتدار استاد می‌تواند زمینه‌ساز بروز آزار جنسی باشد چرا که هرگونه سلسله مراتبی می تواند منجر به به نوعی از اعمال قدرت شود . در شرایطی که ساختار مسلط مردسالارانه ای بر دانشگاه ها حاکم است ، برخی از استادان از اقتدار آکادمیک خود سواستفاده کرده و از راه‌های گوناگونی چون پیشنهاد برقراری رابطه دوستی، پیشنهاد برقراری رابطه جنسی، تلاش برای ملاقات دانشجو در فضاهای خصوصی ، نزدیک شدن فیزیکی به دانشجو ، شوخی های نامتعارف و آزاردهنده ، نگاه های خیره و آزاردهنده … ، دانشجویان زن را مورد آزار و اذیت قرار می دهند . برخی استادان گاهی با استفاده از ابزارهایی مانند نمره ، امتحان و حضوروغیاب، زنان دانشجو را وادار به تن دادن به خواسته های نامشروع خود و روابطی خارج از مناسبات معمول استاد و دانشجو می کنند .
در شکل دیگری از آزار جنسی در دانشگاه اعمال قدرت استاد به شکلی پنهان است . استاد با سواستفاده از جایگاه خود و رابطه ای مبتنی بر صمیمیت و دوستی میان خود و دانشجو شکل می دهد. در نتیجه استاد از جایگاه استادی خارج شده و به‌عنوان یک مرد با دانشجو تعامل می‌کند و این رابطه از شکل معمول و متعارف رابطه استادی – دانشجویی خارج می شود و جنبه عاطفی پیدا می کند . پس از آن استاد به دلیل جایگاه و موقعیت فرادست خود به راحتی می تواند از دانشجو سوء استفاده کند . دانشجو بعد از آگاهی از اینکه مورد بهره کشی قرار گرفته، نمی تواند اعتراضی کند و ممکن است نتواند از رابطه با استاد خارج شود زیرا استاد می تواند بر آینده ی تحصیلی آن دانشجو تأثیر بگذارد و او را مورد انواع و اقسام سوء استفاده های جنسی و غیرجنسی قرار دهد .
مثال های زیادی در این رابطه نیز وجود دارد . من با دانشجویانی گفت و گو داشته ام که در ابتدا استاد به دانشجو نزدیک شده و یک رابطه ی عاطفی و صمیمی شکل گرفته و سپس به دانشجو ابراز علاقه کردهاست. دانشجو هم از اینکه شخصی در مقام و کاریزمای استادی به او ابراز علاقه کرده خوشحال شده و به امید آنکه استاد با او ازدواج خواهد کرد با او رابطه برقرار کرده است. اما درنهایت متوجه این سوءاستفاده شده ولی نتوانسته کاری انجام دهد . چرا که او اولا با اعتراض کردن خودش مورد قضاوت قرار خواهد گرفت و مجرم انگاشته می شود و ثانیا استاد با در دست داشتن ابزارهایی چون نمره او را تحت فشار قرار می دهد و توانایی اعتراض را از دانشجو سلب می کند .
فقدان قوانین حمایتی از دانشجویان زن چه شرایطی را برای انان در دانشگاه ایجاد کرده است؟
فقدان قوانین حمایتی از دانشجویان در دانشگاه ها و وجود تبعیض جنسیتی ساختاری – قانونی ،به بی اعتمادی دانشجویان نسبت به نهادهای نظارتی در دانشگاه و به طور کلی نهادهای قضایی منجر شده است. همچنین ناامیدی از نتیجه اعتراض و از طرفی دیگر فرهنگ مردسالار ما که منجر به جرم انگاری قربانیان می شود و ترس از آبرو و چنین مسائلی اغلب دانشجویان را به جای اعتراض کردن وادار به سکوت می کنند . من در جریان پیگیری برخی از پرونده هایی بوده ام که حتی دانشجویانی که پیگیری کرده بودند نتیجه ای نگرفتند . در مواردی هم که این پیگیری‌ها منجر به صدورحکم تنبیهی برای استاد شده تناسبی میان جرم و مجازات وجود نداشته است. مثلا در یکی از موارد استادی بدن دانشجو را لمس کرده و یا با پیام ها و پیشنهادهایی آزاردهنده برای او مزاحمت ایجاد کرده و دانشجو از استاد شکایت کرده اما در نهایت استاد پس از چند ترم تعلیق به دانشگاه بازگشته است.
وضعیت در کشورهای دیگر چگونه است؟
در مقایسه ایران با دیگر کشورها به این نتیجه می رسیم که در کشورهای دیگر مطالعات گسترده ای بر این مسأله انجام شده است. همچنین نهادهای مختلف نظارتی بر رفتار اساتید که سازوکارهای کاملا شفاف و مشخصی مبنی بر تخطی نکردن اساتید از پروتکل های اخلاقی دانشگاه است، وجود دارند . هنگامی که اساتید از قوانین مورد نظر سرپیچی کنند برخوردهای بسیار جدی و قاطعی با آن ها صورت می گیرد . مثلا در دانشگاه های آمریکا هرساله پژوهش هایی به منظور پایش مداوم وضعیت آزار جنسی در دانشگاه ها انجام می شود که به عنوان مثال در یکی از آخرین پژوهش ها که در سال ۲۰۱۷ منتشر شده است ادعا شده از هر ۱۰ زن دانشگاهی حداقل یک نفر مورد آزار جنسی در اشکال گوناگون قرار گرفته است . مورد دیگری که می توان به آن اشاره کرد نهاد غیردولتی انجمن دانشگاه های آمریکایی است که برنامه جامعی را برای پژوهش درباره ی آزار جنسی در دانشگاه های آمریکا به اجرا درآورده و ۲۷ دانشگاه نیز آن را اجرا کرده اند و همچنین طبق گزارش نهایی انجمن در مجموع ۷/۱۱ % از دانشجویان تجربه ی آزار جنسی داشته اند . طبق گزارش دیگری که کمیسیون حقوق بشر استرالیا در سال ۲۰۱۶ منشر کرده است ، بیشتر از نیمی از دانشجویان این کشور در محیط دانشگاه قربانی آزار جنسی شده اند . گستردگی پژوهش ها در کشورهای مختلف نشان می دهد آزار جنسی در محیط دانشگاه در بیشتر نقاط جهان کمابیش شایع است و صرفا مخصوص کشور ایران نیست . اما در ایران به طور کلی پژوهش های بسیاری در حوزه ی آزار جنسی صورت نگرفته و این خلاء پژوهشی پیرامون آزار جنسی در دانشگاه محسوس تر است و بیشتر دیده می شود . در ایران هیچ پژوهش ثبت‌شده‌ای درباره آزار در دانشگاه نداریم .
با تشکیل کارگروه دانشگاه دیده بان آزار چه اهدافی را پیگیری می کنید ؟
یکی از اهداف دیده بان آزار توسعه ادبیات نظری و پژوهشی در حوزه ی آزار جنسی در فضاهای عمومی است و با توجه به اهمیت موضوع آزار جنسی در دانشگاه و فقدان پژوهش هایی که این معضل اجتماعی را ریشه یابی کنند، کارگروه دانشگاه دیده بان آزار پروژه ای تحقیقاتی را پیرامون « آزار جنسی در دانشگاه » شروع کرد که به ثبت روایات دانشجویان دختر پرداخین. این پروژه ادامه دارد و از همه کسانی که تجربه آزار در دانشگاه‌ها را دارند درخواست می کنیم که تجربیات خود را در این زمینه با ما به اشتراک بگذارند . امیدواریم با مجموعه فعالیت های آموزشی و پژوهشی که در این حوزه صورت می گیرد بتوانیم توجه مسئولان را به این مسأله جلب کنیم. زیرا وجود سازوکارهایی در رابطه با طرح و پیگیری و رسیدگی به موارد آزار جنسی در دانشگاه ها بسیار ضروری است . مواردی بوده دانشجو شجاعت اعتراض و شکایت را داشته و استادان دیگر و حتی استادانی که در هیئت رسیدگی به تخلف اساتید حضور داشته‌اند و مسئول رسیدگی به شکایت دانشجو بوده‌اند، دانشجو را به دلیل طرح شکایت علیه استاد مورد مؤاخذه قرار داده اند . در موارد اندکی نیز که به شکایات دختران دانشجو رسیدگی شده در مورد این مسأله در دانشگاه اطلاع رسانی صورت نگرفته است . آگاهی و اطلاع رسانی در این مورد اهمیت فراوانی دارد زیرا اساتید دیگر متوجه می شوند که اگر چنین تخلفی بار دیگر صورت بگیرد،به آن رسیدگی خواهد شد . از سویی دیگر هنگامی که چنین مسأله ای اتفاق بیافتد، دانشجویان دختر احساس ناامنی نکنند و بدانند که مسئولین دانشگاهی برای ایجاد امنیت آن ها در دانشگاه تلاش خواهند کرد . اما متأسفانه در حال حاضر زمانی که اینگونه مسائل رخ می دهد، روند بررسی آنقدر در خفا صورت می گیرد که دانشجو نیز از جزئیات نتیجه شکایت خود بی اطلاع می ماند . نهادهای دانشگاهی و قضایی و مسئول به جای اینکه با قربانی همراهی کنند در تلاش هستند تا مجرم را تبرئه کنند و بار مسئولیت را بر دوش دانشجوی دختر که قربانی است بگذارند .
در کنار لزوم ایجاد سازوکارهایی برای طرح و پیگیری و رسیدگی به موارد آزار جنسی در دانشگاه‌ها و برخورد قانونی و مجازات استادان خاطی متناسب با جرم آن‌ها، آموزش گامی مهم و ضروری است. کارگروه دانشگاه دیده‌بان آزار در نظر دارد در آینده با برگزاری کارگاه‌های آموزشی درباره مصادیق آزار و تبعیض‌های جنسیتی در دانشگاه و نحوه برخورد و کمک به شخص آسیب‌دیده دانشجویان را آگاه سازد . همچنین دیده‌بان آزار در قالب برگزاری نشست‌های تخصصی و کارگاه‌ها و تولید محتوای تخصصی و آموزشی در این زمینه با نشریات و انجمن‌های دانشجویی همکاری می‌کند. علاوه براین مطالب گوناگونی با موضوع آزار جنسی وتبعیض‌های جنسیتی در دانشگاه‌ها در قالب یادداشت، مصاحبه، ترجمه و گزارش‌هایی از تجربه‌های دیگر کشورها، در وبسایت دیده‌بان آزار ودر بخش «دانشگاه» منتشر می‌شود.
با تشکر از وقتی که در اختیار دیگری قرار دادید.
برای بازدید از این سایت به نشانی زیر مراجعه کنید: