نویده احمدی
دیگری: مهاجرت تاثیر بسیار چشمگیری برتجربه زیسته زنان می گذارد. از جمله بر باروری، زایمان و دسترسی به امکانات بهداشتی. زنان مهاجر افغان در ایران تجربه متفاوتی از زنان افغانستانی در کشور خود دارند. در این مصاحبه سعی کرده ایم تاثیر مهاجرت را بر تعداد فرزندان و دسترسی به امکانات پزشکی برای زنان افغان بررسی کنیم.
امکانات بیشتر در ایران
زیبا زنی است که ۵۰ سال سن دارد و تمام فرزندان او در افغانستان به دنیا آمدهاند. او در یکی از شهرستان های دور افتاده افغانستان زندگی کرده است. یکی از دلایل زیاد بچه دار شدن زنان افغانستان را نبود امکانات و عدم دسترسی به وسایل پیشگیری از بارداری میداند و میگوید:« زمانی که من ازدواج کردم، امکانات بسیار محدود بود. برای اینکه پیش ماما برویم، مجبور بودیم راه زیادی برویم، راه دور نیاز به پول داشت که ما از لحاظ مالی بسیار فقیر بودیم، بقیه زنان ده هم مثل من بودند. و ما اطلاعات کمی از شیوههای پیشگیری از بارداری داشتیم.»
مهاجرت به کشوری که امکانات بیشتری نسبت به افغانستان دارد سبب تغییر در وضعیت زنان افغان شده است. نرگس ۱۷ ساله بوده که به ایران امده و ازدواج کرده است، او میگوید:« شرایط بهداشت و درمانی در ایران با افغانستان متفاوت است. کسانی که در ایران زایمان می کنند امکانات بیشتری دارند و به آنها بهتر رسیدگی میشود. زمانی که زنان مهاجر باردار میشوند به خانه سلامت مراجعه میکنند و تحت مراقبت قرار میگیرند و زنان بعد از زایمان آسیب کمتری می بینند».
سواد و باروری
در جامعه سنتی مثل افغانستان که درگیر جنگ است، بسیاری از دختران نمی توانند درس بخوانند که این موضوع باعث میشود، که مادران از نبود سواد رنج ببرند و این مساله یکی از دلایلی است که زنان افغانستان پشت سرهم بچه دار می شوند. زهرا صاحب چندین نوه است. از نظر او بی سوادی سبب می شود که زنان افغانستان بدون در نظر گرفتن عواقب بچه داری، پشتسر هم باردار می شوند. او میگوید« زمانی که من جوان بودم، تمام زنان اقوام ما سالی یک بچه به دنیا می آوردند. اکثر زنان بی سواد بودند و دختران کمی به مدرسه می رفتند. وقتی جنگ شد طالبان مدرسه ها را به آتش کشیدند و مادران آینده بی سواد ماندند»
یکی از پارامترهایی که به کمتر شدن تعداد فرزندان زنان مهاجر کمک کرده است، بالارفتن سطح سواد جامعه مهاجراست. زنان افغان بیشتر تحصیلات دیپلم را به پایان رسانده اند و با اگاهی بیشتری تصمیم به بارداری می گیرند. رخساره جزء زنانی است که دیپلم انسانی دارد و میگوید که نسل جدید مهاجران تغییراتی بسیاری را تجربه می کنند و یکی از آنها موضوع فرزند آوری است که مهاجرت در ایران این موضوع را باعث شده است. زنانی که حداقل تا دیپلم درس خواندند و اعتقاد دارند که فرزند زیاد به ضرر آنها است و گاهی به داشتن دو فرزند قانع می شوند» البته همچنان مردان تصمیم گیرنده اصلی هستند.
همچنان فرزند پسر ارجح است
در جوامع مردسالاری مثل افغانستان و ایران فرزند پسر داشتن بسیار مهم است . افغانستانی ها همیشه برای تولد پسر جشن میگیرند. زنی که فرزند پسر نداشته باشد همواره در رنج و عذاب است اما این نگاه در جامعه ایران کم رنگتر شده است ولی در افغانستان هنوز این نگاه وجود دارد.
ناهید زنی است که پنج فرزند دختر را به امید پسر آوردن به دنیا آورده است، میگوید:« اگر زنی در افغانستان پسر نداشته باشد مثل این میماند که بازو نداشته باشد و تا اخرزندگی اش باید حرف مردم را به جان بخرد و گاهی مردان افغان به خاطر فرزند پسر، زن دوم میگیرند».
مهاجران افغان در ایران به فرزند پسر به عنوان نیروی کار نگاه می کنند . این مردان هستند که هزینه های زندگی را به دوش می کشند از این روداشتن فرزند پسر را مهم میدانند و همین موضوع سبب فشار بیشتری بر زنان مهاجر می شود. فرحناز دو فرزند دختر دارد . او که متولد ایران است، میگوید:« در برخی موارد شرایط زنان مهاجر درایران بسیار بهتر از زنان افغانستان است و زنان اگاهی بیشتری دارند اما هنوز موضوع جنس فرزند مهم است. زنان نسل جدید تلاش می کنند که فرزند پسر به دنیا بیاورند و گاهی قبل از بارداری به پزشک مراجعه میکنند تا فرزندشان پسر شود.
زن بی فرزند، زن مطرود
از دیگر سو اعتقاد به مردسالاری سبب شده است که زنان کمتر در تعداد فرزندان نقش داشته باشند و یا اینکه مردان از وسایل جلوگیری از بارداری استفاده نکنند.
یکی از بارزترین دلایل بچه دار شدن زنان مهاجر فشار از سوی اطرافیان به خصوص زنان است. اگر زنی بچه نداشته باشد همواره در مورد او بین زنان صحبت می شود و جامعه مهاجر چه در نسل قبل و چه نسل جدید از این قاعده مستثنی نیستند. مریم زنی است که چند سال است که بچه دار نمی شود او می گوید:« اگر زنی چه با خواسته ی خود و یا چه ناخواسته بچه دار نشود، همیشه از سوی زنان دیگر تحت فشار است و نگاه ها و ترحم دیگران باعث آزار او می شود. من چند سالی است که ازدواج کرده ام اما بچه دار نشده ام .خانواده همسرم بسیار مرا اذیت می کنند و نیش و کنایه می زنند و میگویند که من ناقص هستم. همه این حرف ها مرا از پا می اندازد».
همچنین با توجه به وضعیت بد اقتصادی در ایران شرایط زندگی مهاجران نیز این روزها سخت تر شده است و دسترسی به خدمات پزشکی هزینه های بیشتری را می طلبد با توجه به فقر و تنگدستی جامعه مهاجران این مساله می تواند سلامت مادران و نوزادان انها را تحت تاثیر قرار دهد به گونه ای که شنیده می شود زنان مهاجر به جای مراجعه به زایشگاه این روزها در منزل وضع حمل می کنند مانند سالیان بسیار دور. زایمان در شرایط نامناسب بهداشتی که دامن گیر زنان و نوزادان انها می شود. جا دارد مقامات وزارت بهداشت ایران به دلیل تعداد زیاد مهاجران افغانستانی، فرهنگ و دین مشترک و تاثیرات متقابل دو جامعه برهمدیگر و حداقل به دلیل تامین نیروی کار در ایران توسط مهاجران توجه بیشتری به سلامت مهاجران و اگاهی بخشی در مورد شرایط پیشگیری از بارداری برای زنان و مردان داشته باشند. این در حالی است که در کشورهای مهاجرپذیر مانند المان خدمات بهداشتی برای زایمان زنان مهاجر رایگان در نظر گرفته شده است.