آزاده بروجردی
دیگری: این روزها که جامعه ایران در شوک قتل‌های ناموسی به سر می‌برد می‌توان به‌جز تحیر در برابر آنچه رخ می‌دهد می‌توانیم به دلایلی نیز که خشونت خانگی را بازتولید می‌کند بپردازیم تا با مداقه در این عوامل و دلایل در آینده‌ای نه‌چندان دور بتوانیم به کاهش این خشونت‌ها در جامعه مدد رسانیم. ازاین‌رو در این مقاله به بررسی چند سریال ترکی که از شبکه‌های مختلف جم پخش می‌شوند می‌پردازم که به نظر نگارنده سهم بسزایی در بازتولید خشونت علیه زنان در فضای خانواده دارند. سریال «استانبول ظالم» و «بچه» و سیب ممنوعه که البته چندی است به دلیل شیوع کرونا در پخش ادامه آن وقفه افتاده است.
در هر سه سریال یادشده مردانگی و دوست داشتن زن پیوندی تنگاتنگ با آنچه غیرتی شدن مرد شناخته می‌شود، دارد. هر سه سریال به حال و هوای امروزی ترکیه می‌پردازند و ما مثلاً با مردان امروزی جامعه روبرو هستیم اما همه این مردها با پایگاه‌های مختلف اجتماعی همانند هم رفتاری به‌شدت زن‌ستیز و خشونت گر با زنانی که با آن‌ها در ارتباط خونی یا عاطفی هستند، دارند (مادر، خواهر، همسر ،دختر و دوست‌دختر). در همه این سریال‌ها مردان قهرمان یا ضدقهرمان داستان در حال کنترل زنان خود هستند. البته در سریال استانبول ظالم «جنک کاراچای» تیپی متفاوت است و بااینکه عاشق «جمره» است اما به دلیل عشقی که به او داشته و مهری که جمره به «ندیم» پسرعمو/ برادر وی دارد حاضر به ازدواج صوری با اوبرای کمک جمره به ندیم شده است تا جمره درون خانواده و نزدیک به ندیم باقی بماند. هرچند که جنک امید دارد روزی جمره عاشق او شود؛ اما او بااینکه حسادتی آشکار به ندیم به دلیل دوست داشته شدنش توسط جمره را دارد تا حد زیادی خود را کنترل می‌کند یا به الکل پناه می‌برد. این تنها نمونه استثنا در سریالهای ترکی در حال پخش محسوب می‌شود.
از دیگر سو «آگاه کاراچای» پدر خانواده رفتاری به‌شدت عامرانه با همه اعضای خانواده خود دارد و بعد از پی بردن به رازهای زنش جلوی همه اعضای خانواده و فامیل او را توسط محافظانش به بیرون از خانه پرتاب می‌کند. در سریالهای ترکی معمولاً همیشه زنی به‌غایت بدجنس و ظالم وجود دارد و بخش زیادی از داستان روی دسیسه‌های او برای حفظ موقعیت و قدرتش در خانه می‌گذرد. زنان به‌گونه‌ای سیاه به تصویر کشیده می‌شوند که هیچ‌گونه همدلی توسط مخاطب علیه خشونت مرد بر روی او در مخاطب عامه‌پسند برنینگیزند… اما آنچه در این سریال بسیار بارز است رفتار خشونت گر مردان علیه زنان خانواده است. آگاه کارا چای سمبل پدر مقتدر خانواده است که تلاش دارد اعضای خانواده‌اش را دورهم نگاه دارد.
در استانبول ظالم راننده خانواده (جیوان) که عاشق «داملا» دختر خانواده شده است به خودش اجازه می‌دهد به او در مورد لباس پوشیدن یا روابطش با پسران دیگر تذکر دهد و گاه با مردان دیگر دست‌به‌یقه شود. هرچند که این عشق دوطرفه است اما رفتار جیوان بازتولید خشونت علیه زنان است. هیچ زنی به قیم نیاز ندارد و لباس پوشیدن او و سبک زندگی‌اش انتخابی شخصی است.
در سریال سیب ممنوعه، «هالیت» مرد پولدار و هوسران که بارها ازدواج‌کرده است در مورد همسرش قبل و بعد از طلاق این کنترل وحشتناک را اعمال می‌کند. بااینکه «ییلدیز» برخلاف او زنی وفادار است. در این سریال همچنین «شاهیکا» شخصیت منفی سریال برای آنکه خشم برادرش از او به دلیل توطئه علیه پسر برادر بخشیده شود دست به بازی میزند تا او را غیرتی کند؛ بنابراین در نمایشی خودش را در معرض رابطه با مردان مختلف قرار می‌دهد و با این کار برادر برای اینکه او راهی غلط ازنظر خودش نرود او را به خانه برمی‌گرداند. استفاده ابزاری زنان از حسادت و غیرت مردانه درنهایت به تقویت مفهومی به نام غیرت در بین زنان می‌شود.
در سریال بچه نیز ما با سطوح مختلف خشونت مردان علیه زنان خانواده‌شان درگیر هستیم. پدر آسیه وقتی او حسن را خارج از ازدواج به دنیا میاورد از فرزندش جدا می‌کند و بچه را به پرورشگاه می‌سپارد. حسن مدام نسبت به همسر سابقش (آکچا) غیرتی می‌شود.همچنین دوستان او که وقتی همسر سابق او را با مردی دیگر در حال قهوه خوردن می‌بینند به خود اجازه می‌دهند هر فکری در مورد او بکنند و ضمن عکس انداختن از این موقعیت و فرستادن برای حسن آتش بیار معرکه شوند. این رفتار نیز خشونتی آشکار علیه زنان را به مردان تماشاکننده آموزش می‌دهد.
دسیسه آسیه و شعله برای پنهان‌کاری سقط شعله و جا زدن فرزند حسن به‌جای فرزند مرده شعله و علی کمال (پسر دیگر آسیه) موقعیتی غامض را رقم میزند که به مرد اجازه بروزهرگونه خشونتی علیه هردو زن را می‌دهد. تقریباً در بیشتر زندگی‌ها چنین دسیسه‌چینی‌های تخیلی توسط زنان علیه مردان رخ نمی‌دهد. هرچند که دسیسه‌چینی و رذالت عملی غیرانسانی و توجیه‌ناپذیر است اما از موقعیت سست زنان در خانواده و جامعه خبر می‌دهد. زنانی که قربانی نظمی پدرسالار هستند و اگر بچه‌ای نداشته باشند آینده‌ای برای خود متصور نیستند.
همه سریالهای ترکی که از شبکه‌های جم پخش‌شده است به اشکال مختلف بازتولیدکننده خشونت خانگی هستند و به‌جاست که گردانندگان شبکه‌های ماهواره‌ای دقت بیشتری در انتخاب این سریال‌ها داشته باشند و به سمت استفاده از فیلم‌هایی بروند که نگاه برابری به زنان دارند و موجبات قتل آنان را در جامعه فراهم نمی‌کنند. بی‌شک رسانه در عصر حاضر عنصری به‌غایت تأثیرگذار است. بازتولید خشونت خانگی در سریال‌ها همدستی کارگردان، بازیگران… همچنین گردانندگان شبکه‌های ماهواره‌ای در زن کشی است.