الیزابت منچستر/ برگردان مرضیه شکیبا
دیگری: هنر فمینیستی، از عمده جریان‌های هنری موضوع گرا در جنبش هنری معاصر است که همگام با جنبش‌های فمینیستی و در پرتو تحولات تئوری فمنیستی در دهه ۷۰ میلادی شکل گرفت. در سال ۱۹۷۱،«لیندا نوکلین»، مورخ هنر، مقاله پیشگامی با این عنوان منتشر کرد: چرا زنان هنرمند بزرگ وجود نداشتند؟
در این مقاله، او عوامل اجتماعی و اقتصادی را مورد بررسی قرار می دهد که مانع رسیدن زنان با استعداد به موقعیت های مشابه با همتایان مردشان شده است. در دهه ۸۰ میلادی، مورخان هنری مانند «گریسلدولولاک» و «روسیکا پارکر» بیشتر به بررسی زبان تاریخ هنر با اصطلاحات جنسیتی مانند «استاد قدیمی» و «شاهکار» پرداختند. آنها موضعِ مشخصِ برهنگیِ زن را در قانون کلی غرب مورد سوال قرار دادند و این که چرا مردان و زنان به گونه ای متفاوت نمایش داده می شوند.
در کتاب دیدگاه منتقد مارکسیست «جان برجر» در سال ۱۹۷۲ به این نتیجه رسید «مردان به زنان نگاه می کنند و زنان تماشا می کنند که ابژه تماشای مردان هستند » به عبارت دیگر هنرِ غرب، ساختار ها و روابط نامناسبی را که قبلا در جامعه شکل گرفته است را تکرار می کند.
در آنچه که تحت عنوان اولین موج هنر فمینیستی نامگزاری شده است، تصاویر زنانی در تجربه های زیسته زنان را می بینیم. تصاویر واژن و خون قاعدگی، چهره های برهنه الهه ها، و نیز این موج هنری ، مخالف حضور زنان در قالبهای کاری از پیش ساخته شده ای است که الگوی رایج رسانه ها هستند. قالب هایی که زنان را مثلا در حال گلدوزی نشان می داد.
یکی از آثار مهم نمادین این مرحله از هنر فمینیستی، اثر جودی شیکاگو با عنوان «چیدمان مهمانی شام» The dinner party، ۹-۱۹۷۴است.
بعدها هنرمندان فمینیستی این رویکرد را رد کردند و تلاش کردند تا منشاء ایده های ما درباره زنانگی و زن بودن را آشکار سازند. آنها ایده ی زنانگی را در پذیرش انتظارات اجتماعی زنانه توسط زنان دیدند.
تصویری که در بالا میبینید، یکی از سی پوستری است که در گزیده آثار گروه گریلا گلرز (دختران پارتیزان)، منتشر شده است .
گریلا گلرز، زنانِ هنرمند آمریکایی بودند که از زمان آغاز فعالیت در سال ۱۹۸۴، تلاش کردند تبعیض جنسی و نژادی در دنیای هنر، به ویژه در نیویورک را، نشان دهند. این زنان از ماسک گوریل زمانی که می خواستند به عنوان گریلاگلرز در جامعه حاضر شوند، استفاده می کردند و خیلی وقت‌ها دامن کوتاه با جوراب شلواری توری می‌پوشیدند. همچنین با انتخاب اسامی مستعاری که شامل زنان هنرمند بود خود را درعرصه اجتماعی معرفی می کردند. اسامی چهره های زن مشهوری مانند «گرترود استین»، نویسنده (۱۸۴۶-۱۹۴۶) ، «فریدا کالو»، نقاش (۱۹۰۷-۱۹۵۴) «الیس هس»،نقاش(۱۹۰۰-۱۹۸۴) ا«وا هسه»، مجسمه ساز(۱۹۶۳-۱۹۷۰)
شکل گیری گروه گریلا گلرز مصادف بود با نمایشگاهی با عنوان« همایش بین المللی نقاشی و مجسمه سازی» که در سال ۱۹۸۴ در موزه هنر مدرن نیویورک برگزار شد. این نمایشگاه شامل کار ۱۶۹ هنرمند بود که فقط ۱۳ نفر آنها زن بودند.
اگرچه هنرمندان زن ، در هنر تجربی آمریکا در دهه ۷۰ نقش اصلی را ایفا می کردند ، اما با رونق اقتصادی اوایل دهه ۸۰ میلادی که قیمت آثار هنری رو به افزونی برداشت، حضور زنان در موزه ها و نمایشگاه های گالری به طور چشمگیری کاهش یافت.
گریلاگلرز در سال ۱۹۸۵ در جریان یک مبارزه تبلیغاتی خود را با عنوان «وجدان دنیای هنر» به مدیرانِ نمایشگاه ها، منتقدان و هنرمندان که انان را در حذف زنان و هنرمندان غیر سفید از نمایشگاه ها و نشریات اصلی، مسئول میدانستند، معرفی کردند.
اعضای گریلاگلرز مانند هنرمندان آمریکایی «باربارا کروگر» (۱۹۴۵) و «جنی هولزر» (۱۹۵۰(،از زبان تصویر برای معرفی گروه و اعتراض خود بهره بردند. آن ها پیام شان را به شیوه ای رسا و البته سریع به مخاطب می رساندند.
گریلاگلرز، اولین پوسترهای خود را در خیابان های محله «سوهو» در میانه های شب نصب کردند. ترکیبِ متنی جسور به همراه آماری که اعضا خود فراهم کرده بودند یا از منابع موجود مانند مجلاتِ هنر و گزارشهای موزه ها گرداوری شده بود، تصویر یگانه و البته ارزشمندی را به تماشا می گذاشت. در پوسترهایی که عنوانِ «گالری های نیویورک» را به خود اختصاص دادند، آمارگویای این مطلب بود که تنها کمتر از ۱۰ درصد هنرمندانی که آثارشان در گالری ها در معرض نمایش گذاشته می شود، زن هستند. همچنین آمار نشان می داد که مردان به شرطی اجازه نمایش آثار زنان هنرمند را در گالری ها میدهند که یا زنان هنرمند حضور نداشته باشند یا تنها آثار کمی از آنها به نمایش گذاشته شود.
پوسترهای دیگر، مانندWe Sell White Bread, 1987))، برای اولین بار به پنجره های و درها چسبانده شدند.
گریلاگلز از پوسترهایی با شعارهایی همچون«مزایای هنرمند زن بودن»،«آرام کردن سناتور هلمز»،«جهانِ هنر بخشی از مالکیت شماست» استفاده می کردند. همچنین در قالب طنز انتقادات طعنه آمیز خود را نسبت به استانداردهای رایج در دنیای هنر نشان می دادند.
گریلاگلرز به تدریج با گسترش فعالیت خود به مسائل مربوط به تبعیض نژادی در دنیای هنر و مداخلات سیاسی نیز، پرداختند. این مهم با تشکیل انجمن هایی مانند «اتحادیه کوپر»( Cooper) با حضور منتقدان و نویسندگان و موزه داران، رخ داد. گریلاگلرز اطلاعیه های خود را در بین کتاب های کتابخانه موزه «گوگنهایم»، قرار دادند و همزمان با دوسالانه «ویتنی»(Whitney) ، نمایشگاهی از«زنان،هنرمندانِ رنگ» ترتیب دادند.
در سال ۱۹۹۲، در هنگام افتتاح موزه «گوگنهایم» شهر سوهو، پس از اینکه پیشنهاد برپاییِ آثار ِ تنها مردان سفید پوست مطرح شد گروه گریلاگرلز تظاهراتی را ترتیب دادند که در آن ماسکهای گوریل بر چهره داشتند .
تا به امروز آنها بیش از ۹۰ پوستر،سه کتاب، برچسب های متعددی در ضدیت با تبعیض درعرصه های هنر سیاسیت و فیلم، منتشر کرده اند. اگر چه سخنرانی ها و کارگاه های آموزشی را در مدارس، موزه ها و سازمان های مختلف برگزار می کردند،ولی هویت فردی آنها همیشه پشت ماسک گوریل پنهان بود.
تصویربالا یکی از پوسترهای سال ۱۹۸۹ است با این پرسش که « آیا زنان باید برهنه باشند تا به موزه هاراه یابند؟»
این پوستر بر اساس نقاشی معروف ژان «آگوست دومینیک انگرس» (۱۸۷۸-۱۷۷۷) با نام زن حرمسرای زیبا
(Odalisque and Slave (1842، طراحی شده است که در گالری هنری «والترز بالتیمور»، است.
این تصویر همراه حقایقی و آماری است از جمله اینکه: کمتر از ۵ درصد هنرمندان بخش هنرهای مدرن زنان هستند، اما ۸۵ درصد تصاویر برهنه در موزه ها را زنان تشکیل می دهند.
گریلاگلرز بعد از آنکه نتوانستند آگهی های تبلیغاتی خود را در فضای هنری در نیویورک منتشر کنند، تصمیم گرفتند این فضا را با اجاره اتوبوس های نیویورک برای خود فراهم کنند. این موضوع تا زمانی که کمپانی اتوبوسرانی، قرارداد اجاره آنها را با این بهانه که «تصاویر بیش از حد اغواکننده است» کنسل کرد، برپا بود واتوبوس های نیویورک، شاهدتصاویر و پوسترهای گریلاگلرز بودند.( نقل قول در Chadwick)
گریلا گرلز یا همان(دختران پارتیزان) برای رساندن پیام خود از پوستر، بیل بوردها، آگهی‌های روی بدنه اتوبوس‌ها، بخش آگهی مجلات و فرستادن نامه‌های اعتراض‌آمیز استفاده می‌کردند. آنها برای نمایاندن مکانیزم‌های واقعی و پنهان بازار هنر، مراسم اهدای جایزه ساختگی و نمادین برپا می‌کردند. آنان اکنون وب‌سایت اینترنتی دارند و کتاب منتشر می‌کنند. همچنان به طراحی پوستر می‌پردازند و سفرهای جهانی دارند. در این سفرها فعالیت‌های خود را معرفی کرده و با گروه‌های دیگر گریلاگرلز در کشورهای دیگر همکاری می‌کنند.