مریم رحمانی
دیگری: نمایشگاه نقاشی بازتاب ها، گزیده ای از آثار زنان با اختلالات اعصاب و روان از هفتم تا دوازدهم تیرماه در خانه هنرمندان برپا بود. در این نمایشگاه آثار نقاشی بیماران زن بستری در آسایشگاه مهر ارومیه، در معرض دید همگان قرار داده شد.
زهرا نظمی مسئول فنی این اسایشگاه هدف از برگزاری این نمایشگاه را به چالش کشیدن تصورات مردم در مورد بیماری روانی عنوان کرد.
مریم گشایش مسئول هنردرمانی اسایشگاه مهر درباره این نمایشگاه و استفاده از هنر برای درمان گفت: چند سال قبل بهزستی دوره های هنردرمانی برای نقاشان برگزار کرد و من هم در این دوره شرکت کردم و بعد از آن با آسایشگاه مهر که مختص زنان مبتلا به اختلالات اعصاب و روان است، مشغول به کار شدم.
بیشتر کسانی که اثارشان را در این نمایشگاه می بینید دچار بیماری های اسکیزوفرنی، دوقطبی و اختلالات خلقی هستند.
از او در مورد شیوه کار با بیماران پرسیدم که گفت: معمولا از مدل برای آموزش نقاشی استفاده می کنم اما در نهایت اثر متفاوت در می اید و ویژگی های شخصی بیمار یا مسائل اش را در اثر می توان دید.
او در مورد استقبال بیماران و تاثیر نقاشی بر آنان گفت، خب در ابتدا برخی از آنان مقاوتی از خود نشان می دادند اما کم کم حتی کسانی که نقاشی را دوست نداشتند، جذب این روش شدند و مدام می خواهند نقاشی کنند اما خب به دلیل تعداد زیاد بیماران همه نمی توانند با هم نقاشی کنند . در مورد تاثیر او به تابلویی اشاره کرد که سمیه که دارای اسکیزوفرنی آشفته است اثر را کشیده بود. گشایش گفت: سمیه همیشه ترسی از مار داشت و فکر می کرد ماری می خواهد او را نیش بزند. اما وقتی این مار را کشید دیگر ترسش تمام شد و گفت مار درون تابلوست و نمی تواند به من اسیب برساند.
گشایش در مورد پروسه نقاشی ها هم توضیح داد و گفت برخی از اتودهای اولیه را نیز اینجا گذاشته ایم که می توانید نشانه های بیماری اسکیزوفرنی را در انها ببینید و اثر نهایی هم هست که پخته تر شدن نقاشی ها را در انها مشاهده کنید.
از او در مورد هدف از اموزش نقاشی به بیماران را پرسیدم که گفت: هدف ما افزایش اعتماد به نفس بیماران و افزایش توانمندی های حرکتی انان بود و برون ریزی دردهایشان بود.
این نقاش تاکید کرد: تعداد نقاشی ها بیشتر از اثاری است که در این نمایشگاه قرار دارد. حدود ۱۵۰ اثر داشتیم که فقط ۳۰ اثر را به تهران اوردیم که به دلیل فضایی بود که در اختیار ما قرار داده شده بود . امیدواریم بتوانیم با این نمایشگاه تغییری در نگاه مردم به بیماران اعصاب و روان ایجاد کنیم و همچنین نقشی که هنر در درمان بیماری های اعصاب و روان دارد را نیز نشان دهیم.
در ادامه با دکتر زهرا نظمی مسئول فنی اسایشگاه مهر صحبت کردم. او ضمن توضیح در مورد هدف این اسایشگاه از برگزاری نمایشگاه در مورد داستان برخی از زنانی که اثارشان در نمایشگاه به تصویر کشیده شده بود، نیز توضیح داد. داستانهایی دردناک از زنانی که با ابتلا به بیماری روانی از زندگی عادی محروم شده اند؛ چرا که هنوز تصویر درستی از بیماران دچار اختلال اعصاب و روان در جامعه ما وجود ندارد.
به گفته دکتر نظمی همه بیماران دچاراختلالات اعصاب و روان با خوردن دارو می توانند به زندگی عادی برگردند. ازدواج کنند و بچه دار شوند. این پزشک تاکید کرد پزشکانی را می شناسد که پیشتر بیماری اعصاب و روان داشتند اما با درمان توانستند به زندگی عادی برگردند و پزشک شوند. نظمی افزود معمولا کسانی از دوران کودکی به اسکیزوفرنی مبتلا می شوند معمولا رفتارهایشان اشفته و درمان شان مشکل تر است. اما بیشتر افراد بعد از ۱۸ سالگی به اختلالات اعصاب و روان مبتلا می شوند. در اسایشگاه ما تنها دو زن از دوران کودکی به اسکیزوفرنی دچار شده اند که اثارشان نیز در این نمایشگاه وجود دارد.
مسئول فنی آسایشگاه مهر تاکید کرد با آنکه درصد ابتلا به اختلالات روانی در جامعه ما زیاد است اما هنوز افراد بیماری خود را پنهان می کنند؛ چرا که جامعه به این افراد انگ می زند و انها را طرد می کنند. این رفتار جامعه با این بیماران سبب می شود که آنها نیز پنهان کاری کنند و به درمان نپردازند و حالشان بدتر شود. در حالی که مردم باید بدانند مراجعه به روان پزشک یا روان شناس انگ نیست و این بیماران نیز حق زندگی طبیعی دارند.
نظمی در مورد فرهنگسازی برای مراجعه به مشاور و روانکاو گفت ما درشهر ارومیه ا بروشورهای اطلاع رسانی در مورد بیماری های روان در کافی شاپ ها و مکان های تجمع دانشجویان پخش کردیم و قصد داریم بر این گروه تاثیر بگذاریم که اگر خودشان یا افراد خانواده شان به این اختلالات دچارند حتما معالجه را شروع کنند.
در ادامه دکتر نظمی به معرفی شرایط برخی از بیماران و داستان زندگی و نقاشی های آنان اشاره کرد و در مورد نقاشی «کودکی که در اغوش نگرفتم» گفت: آذرنقاش اثر، زمانی که به ما مراجعه کرد یک نوزاد چهل روزه داشت و اورژانس اجتماعی او را به آسایشگاه آورد. به دلیل وضعیت مادر، کودک فردای ان روز به شیرخوارگاه تحویل داده شد. این مددجو تا سال اول ماهی یکبار پسرش را می دید و بعد در پایان سال اول رضایت به فرزندخواندگی پسرش داد. چون پدر بچه مسئولیت قبول نکرده بود و مادر هم شرایط نگه داشتن بچه را نداشت ،بهزیستی در نهایت او را به فرزندخواندگی می داد. بنابراین با گفتگو با او قانعش کردیم هرچه زودتر از پسرش جدا شود برای هردویشان بهتر است. اما اذر همیشه به فکر پسرش هست. هرسال سالروز تولد پسرش می گوید، امسال پسرم دوسال شد، سه ساله شد…. الان ۵-۶ سال گذشته است واین زن تنها به فکر فرزندش هست که وضعیتش چگونه است. وقتی هم که اثرش برای نمایشگاه انتخاب شد، گفت که اگر تابلو به فروش برود، برای پسرش کادو می خرد. خوشبختانه اولین کاری هم که فروش رفت این اثر بود.
مسئول فنی آسایشگاه مهر درمورد آذر گفت: او موقع نقاشی کشیدن هم برای خانم گشایش از پسرش می گوید. وقتی مدل ها را خانم گشایش به او نشان می دهد از بین همه این اثر را انتخاب می کند و می گوید به یاد پسرم می خواهم این مدل را نقاشی کنم .اسم اثرش را هم گذاشت کودکی که درآغوش نگرفتم. معمولا همه این زنان علاقه زیادی به بچه ها دارند، خانم آذر بعد از تمام شدن کار به خانم گشایش گفته است، من هیچ وقت نتوانستم مادری کنم.
دکتر نظمی سپس به تابلوی دیگری اشاره کرد که ملک مبتلا به بی اشتهایی عصبی این نقاشی را کشیده است. او گفت در نقاشی های اولیه او که اثر دیگرش هم اینجاست، اگر نگاه کنید با فضای سرد و غمگینی روبرو می شویم، اما در این یکی که اخرین اثر اوست می بینید که صورت زن خندان است و سیب هم که میوه و خوردنی است در ان وجود دارد. یعنی کسی که بی اشتهایی عصبی داشت ، با نقاشی و درمان این اندازه بهبود یافته که در اثرش خوراکی کشیده است.
مسئول فنی اسایشگاه مهر سپس داستان مددجوی دیگر مبتلا به اسکیزوفرنی آشفته را تعریف کرد که در کودکی به دلیل رفتار پدرش به این بیماری دچار شده است. ویدای ده ساله از سوی پدرش به دلیل گم کردن پولی که برای خرید نان داده بوده، سه روز از چاه خانه به شکل برعکس اویزان می شود که همین مساله سبب روان پریشی او شده است. او سالهاست در اسایشگاه ما بستری است. زمانی که به او قلمو می دادیم در ابتدا تصویر محوی از چاه می کشید. اما طی این مدت نقاشی او بهتر شده و حتی اجرهای چاه را نیز کشیده است. دقیقا در این تابلو چاه را از بالا همون گونه که اویزان بوده کشیده است.
این پزشک به اثر دیگری اشاره کرد که بر پوستر نمایشگاه نقش بسته بود و گفت : این مددجو نیزدر دوران کودکی به اسکیزوفرتی مبتلا شده است. او نامادری داشته و به بهزیستی تحویل داده شده است. در این اثر شما می توانید خون را ببینید و کسانی که این اثر را تحلیل کرده اند، می گویند جلوی او خونی ریخته شده است که در همه اثارش این خون وجود دارد. فقط این دو بیمار از دوران کودکی دچار اسکیزوفرنی شده اند بیشتر افراد بعد از ۱۸ سالگی معمولا مبتلا می شوند. در کل بیماری های اعصاب و روان، بیماری دوران بزرگسالی است. و برخی از مبتلایان تحصیل کرده اند یا دانشجو هستند ، یکی از بیماران ما فوق لیسانس جامعه شناسی دارد و بعد از بازنشستگی به اسکیزوفرنی مبتلا شده است.
نظمی ضمن اشاره به اثر دیگری افزود: صاحب این اثر، فارغ التحصیل دانشگاه صنعتی شریف است، بعد از انکه فرزندش به دنیا می اید، دچار مشکل اعصاب و روان می شود و شوهرش طلاقش می دهد. در این تابلو فرد سمت راست، شوهرش است که او را به شکل زندان کشیده است. بالای سر همسرش دانشگاه را کشیده و ان حجم بالایی هم از نظر او کتاب هایش هست. دخترش سالها از او خبر نداشت و او هم مهندسی خواننده است اما بالاخره مادرش را پیدا کرد و روز عروسی اش با لباس عروسی امد اسایشگاه که مادرش را ببیند.
او در مورد استقبال مددجویان از نمایشگاه آثارشان گفت: وقتی داشتیم تابلوها را برای آوردن به تهران آماده می کردیم، مددجویان آرزو می کردند آثارشان فروش برود تا با فروش آن برای خودشان مانتو و چیزهایی که نیاز دارند، بخرند. خوشبختانه 15 اثر روز اول نمایشگاه به فروش رفت.
این مسئول فنی آسایشگاه مهر در مورد اجرای نقاشی درمانی برای مبتلایان به اختلالات اعصاب و روان گفت: هنر درمانی برای معلولین پیشترها بود، اما برای بیماران روان اجرا نشده بود. در حالی که این روش خیلی تاثیر دارد مثلا این بیمار که تابلویش را می بینید، اسکیزوفرنی آشفته دارد و از موقعی که نقاشی می کشد خیلی ارام تر شده و پرخاشگری اش هم کمتر شده است. در ساعاتی که نقاشی می کشد، حالش خیلی خوب است.
خانم نظمی در پایان تاکید کرد: آگاهی مردم در مورد بیماری های اعصاب و روان می تواند به بیماران کمک کند. کسانی که هیچ نقشی در ابتلا به بیماری خود ندارند، حق شان تحقیر شدن نیست. همچنین آگاهی بیشتر مردم می تواند به خود آنها نیز کمک کند تا در صورتی که احساس مشکل کردند سریعتربه روانشناس و روان درمانگر مراجعه کنند. این آگاهی بهترین نفعی است که عاید ما و جامعه خواهد شد.
با سپاس از وقتی که در اختیار ما قرار دادید و تلاشی که می کنید برای بهبود بیماران و گسترش آگاهی در زمینه بیماری های اعصاب و روان
اسایشگاه مهر را می توانید در نشانی https://www.instagram.com/mehrrehab دنبال کنید.